Page 64 - Thesis PhD Anger by Chaichana

๔๖

โทสะ เมื่อเกิดขึ้นแล้วไม่ได้ระงับลง อาศัยอำนาจแห่งกิเลสสายความโกรธนี้ บุคคล
สามารถลงมือทำลายสิ่งของและหรือทำร้ายร่างกายและจิตใจซึ่งกันและกันได้ บ้างอาจรุนแรงถึงขั้นฆ่า

๖๗
ผู้อื่นตาย หรือฆ่าได้แม้นแต่ บิดามารดา พระภิกษุ พระอรหันต์ และย้อนกลับมาฆ่าตัวเองตาย
๕) พยาบาท (การจองเวร) พยาบาท เป็นลำดับที่ห้าของความโกรธ บุคคลย่อมเกิด

๖๘
พยาบาทต่อกันหากโทสะที่เกิดขึ้นยังไม่ถูกระงับลง พยาบาท เป็นกิเลสที่เกิดสืบเนื่องต่อจากโทสะที่
เกิดขึ้นแล้วไม่ได้ระงับลง เมื่อบุคคลเกิดการประทุษร้ายต่อกันแล้วหากยังไม่สำเร็จ ย่อมเกิดความคิดที่

จะทำให้ผู้ที่เป็นศัตรูประสบความพินาศ โดยมีจิตคิดปองร้าย มีจิตมุ่งร้าย จิตผูกพยาบาท ผูกอาฆาต

จองเวรต่อกัน เช่น การทำพิธีสาปแช่ง ทำพิธีผูกพยาบาทอาฆาตจองเวรทั้งชาตินี้ และภพชาติต่อไป
เป็นต้น

สรุปเบื้องต้นได้ว่า การเกิดความโกรธของบุคคลจะเริ่มต้นที่ อรติ (ความไม่ยินดี ความไม่
พอใจ) ต่อจากนั้นเกิดปฎิฆะ (ความขัดเคืองใจ) โกธะ (ความเดือดดาลใจ ความโกรธ) โทสะ (ความ

่
ประทุษร้าย) และพยาบาท (การจองเวร) โดยลำดับขั้นของการเกิดความโกรธ เป็นไปตามลำดับไมข้าม
ขั้นตอนการเกิดดับ) แสดงดังภาพที่ ๒.๒

อรต ิ ปฏิฆะ โกธะ โทสะ พยาบาท
สะ

ภาพที่ ๒.๒ ลำดับขั้นของการเกิดความโกรธ

๒.๒.๖ ระดับของความโกรธ

๑) ระดับเล็กน้อย หมายถึง อาการขัดใจ เช่น หงุดหงิด ขุ่นข้องหมองใจ แต่ยังไม่แสดง

อาการทางกายหรือทางวาจา อาจเพียงสายตาขุ่นมัว ชักสีหน้า หายใจถี่รัว ตัวสั่น เป็นต้น ภาษาบาลี

เรียกลักษณะอาการนี้ว่า ปฏิฆะ

๒) ระดับปานกลาง หมายถึง อาการโกรธเดือดดาล แสดงออกทางวาจาและคิดร้ายแต่ไม่
กล้ากระทำ ภาษาบาลีเรียกลักษณะอาการนี้ว่า โกธะ

๖๗ องฺ.สตฺตก. (ไทย) ๒๓/๖๑/๒๐๗.
๖๘ อภิ.วิ. (ไทย) ๓๕/๕๔๒/๓๙๖-๖๙๖.