Page 123 - ÇİLEK ÇALIŞTAYI KİTAP

karakteristiğini kazandığı saha, yöre, bölgedir. Coğrafi İşaretlerden bağımsız olarak dahi söz

konusu belli bir yerin kavramı çoğu zaman değişkenlik göstermektedir. Coğrafi İşaret

bileşenlerinden, ürünle özdeşleşmiş olan yer / saha ile ilgili en fazla belirtilen kavramlar;
“Sınırları belli bir coğrafi saha” ve “Yöre” kavramlarıdır. Bunlardan sınırları belirli olan

sahanın özellikle kapsama alanının belirlenmesi, hukuki açıdan büyük önem taşımaktadır.
Örneğin; bir Coğrafi İşaret olan Isparta Gülü sadece Isparta’da yetiştirilen ve bağlayıcılığı

sadece Isparta ile sınırlı olan bir ürün değildir. Burdur, Afyonkarahisar ve Denizli’de bu
kapsamda Isparta Gülü koruma ve denetimine tabi sahalardır. Fakat “Yöre” kavramı ise çok

daha değişken ve bazı durumlarda belirsiz / yetersiz kalan bir kavramdır. Coğrafi İşaret

konusunda “Yöre” kavramı, devamında “Yöresel Ürün” olarak hatalı ve zaman zaman yanlış
kullanımlara yol açan bir durum yaratmaktadır. Yöresel ürün(ler) ile kastedilen sınırları belli

bir yöreye has her çeşit üründür. Fakat her yöresel olan ürün, Coğrafi İşaret niteliğinde değildir.
Bu açıdan “Yöre” kavramı hem Coğrafi İşaretler hem de Yöresel Ürün(ler) için çok önemli de

olsa zaman zaman belirsizlik, yanlış kullanımlar ve karmaşalar yaratabilmektedir. Bu açıdan

söz konusu bileşen için “Coğrafi Alan / Saha” ifadesi daha uygun olacaktır.

Coğrafi İşaret uygulaması bileşenlerinden yöre ile ilgili ortaya konan ilk kavram,

uygulamanın çıkış noktası kabul edilen Fransa’da, 13. yy.’da “terroir” kelimesiyle ortaya

konmuştur (Bérard ve Marchenay, 2008: 18). Kelime ile doğrudan doğruya bir toprak parçası
değil, bir ürünün coğrafi kökeni ve buna bağlı kalitesini belirtmek amacıyla bir çatı kavram

olarak düşünülmüştür (Rovamo, 2006: 8). Bu açıdan terroir ile kastedilen mikroklima,
topografya, toprak ve hidrografya özellikleri ile floristik yapı ve de beşeri faktörlerdir. Türkçeye

de doğrudan doğruya Fransızcadaki söylenişine benzer şekilde “teruar” şeklinde giren kavram
özellikle Önoloji / şarapçılıkta üzerinde en fazla durulan terimdir. Nitekim tarih bölümünde de

bahsedildiği üzere Coğrafi İşaret uygulamasının ilk olarak şaraplar için ortaya konduğu göz

önüne alındığında kavramın sonradan tüm Coğrafi İşaretli ürünler için kullanılan genel bir
özellik kazanması normaldir. Şarapçılıkta kullanıldığı şekliyle teruar; iyi bir şarap eldesi için

temel faktörü oluşturan nitelikli üzümler için, bağcılığın yapıldığı sahanın fiziki coğrafya
şartları olan iklim, topografya, toprak ve hidrografik şartlarının tümünü ifade etmektedir

diyebiliriz. Esasında bu şekliyle de Coğrafi İşaretlerin temel özelliğini tanımladığını
söyleyebilir. Günümüzde Türkiye’de Coğrafi İşaretlerle ilgili konularda en fazla kullanılan yöre

kavramı TDK; “Bir bölgenin belli bir yer ve çevresini kapsayan sınırlı bölümü, havali, mahal,

civar.” şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımlamada geçen “havali, mahal ve civar” gibi terimler
dahi başlı başına belirsizlik arz etmektedir. Zaten Coğrafi İşaretler gibi ulusların bir iç meselesi

olduğu kadar çoğu zaman uluslararası hukuki çatışmaların da yaşandığı bir konuda bu gibi

belirsizlikler işleri daha da zorlaştırmaktadır. Konunun hukuki boyutu da gözetilerek Coğrafi