Page 340 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

เฟินซิกแซ็ก
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

กว้ำง 10-30 ซม. ยำว 50-100 ซม. ก้ำนใบสีน�้ำตำล ยำว 25-50 ซม. ก้ำนใบและ
แกนกลำงใบประกอบมีเกล็ด ใบย่อยมีมำกกว่ำ 60 คู่ รูปขอบขนำนหรือรูปใบหอก ยำว
8-15 ซม. โคนเว้าตื้น ด้านบนเป็นติ่ง ขอบเป็นคลื่น แผ่นใบด้ำนบนสีเขียวเข้ม
เป็นมันวำว ด้ำนล่ำงสีเขียวอ่อน มีเกล็ดปกคลุม เส้นแขนงใบแยกแขนงเป็นคู่ กลุ่ม
อับสปอร์กลม เรียงเป็นแถวใกล้ขอบใบ เยื่อคลุมกลุ่มอับสปอร์รูปคล้ำยไต
พบทั่วไปในเอเชียเขตร้อนจนถึงแปซิฟิก ขึ้นตำมที่โล่งค่อนข้ำงแห้งแล้ง ควำมสูง
100-850 เมตร

สกุล Nephrolepis Schott มีประมาณ 30 ชนิด ในไทยมี 8 ชนิด หลายชนิดมี
ศักยภาพเป็นไม้ประดับ ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “nephros” ไต และ “lepis”
เกล็ด หมายถึงเยื่อคลุมกลุ่มอับสปอร์รูปคล้ายไต
เอกสารอ้างอิง
Lindsay, S. and D.J. Middleton. (2012 onwards). Ferns of Thailand, Laos and
เฟินเงิน: ใบออกหนำแน่นตำมเหง้ำ ใบประกอบแบบขนนก 2-3 ชั้น แผ่นใบด้ำนล่ำงมีไขขำวทั่วไป กลุ่มอับสปอร์ Cambodia. http://rbg-web2.rbge.org.uk/thaiferns/
เรียงตำมเส้นแขนงใบกระจำยทั้งแผ่นใบ (ภำพ: นรำธิวำส - PC) Tagawa, M. and K. Iwatsuki. (1985). Oleandraceae. In Flora of Thailand Vol.
3(2): 170-178.
เฟินซิกแซ็ก
Dryopteris diffracta (Baker) C. Chr.
วงศ์ Dryopteridaceae
ชื่อพ้อง Nephrodium diffractum Baker
เฟินขึ้นบนดิน เหง้ำตั้งขึ้น สูงได้ถึง 10 ซม. เกล็ดสีน�้ำตำลหนำแน่น รูปขอบขนำน
แกมรูปไข่ ปลำยเรียวแหลม ขอบเรียบบางสีอ่อน ใบประกอบแยกแขนง 3-4 ชั้น
รูปสำมเหลี่ยมกว้ำงหรือรูปไข่ ยำวได้ถึง 53 ซม. เกลี้ยง แกนกลำงเรียงซิกแซ็กตื้น ๆ
ปลำยใบประกอบและใบประกอบย่อยโค้งพับลง ก้ำนยำวได้ถึง 50 ซม. สีน�้ำตำล เกลี้ยง
ใบประกอบย่อยชั้นที่ 1-3 มีชั้นละ 6-12 คู่ ใบย่อยคล้ายรูปใบพัด 3-4 คู่ ขอบจัก
เป็นพู เส้นแขนงใบแยกแขนงเป็นง่ำม กลุ่มอับสปอร์เรียงติดบนเส้นกลางใบช่วงปลาย
เยื่อคลุมกลุ่มอับสปอร์รูปกลม ๆ
พบที่อินเดีย จีนตอนใต้ ไต้หวัน พม่ำ เวียดนำม ในไทยมีรำยงำนเฉพำะทำง
ภำคเหนือที่พิษณุโลก ขึ้นตำมป่ำดิบเขำ ควำมสูง 1500-1600 เมตร เฟินใบมะขามเล็ก: ใบประกอบชั้นเดียว โคนใบเว้ำตื้น ด้ำนบนเป็นติ่ง ขอบเป็นคลื่น กลุ่มอับสปอร์กลม เรียงเป็นแถว
ใกล้ขอบใบ (ภำพ: แก่งกระจำน เพชรบุรี - PK)
สกุล Dryopteris Adans. มีประมาณ 400 ชนิด พบทั่วไปในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน
โดยเฉพาะเอเชียตะวันออกแถบหิมาลัย จีน ญี่ปุ่น และเกาหลี ในไทยมี 16 ชนิด เฟินราชินี
ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “drys” ไม้ก่อ และ “pteris” ที่ใช้เรียก black oak-fern Calciphilopteris ludens (Wall. ex Hook.) Yesilyurt & H. Schneid.
เอกสารอ้างอิง วงศ์ Pteridaceae
Hai, H., L.B. Zhang and D.S. Barrington. (2013). Dryopteridaceae (Dryopteris ชื่อพ้อง Pteris ludens Wall. ex Hook., Doryopteris ludens (Wall. ex Hook.) J. Sm.
sect. Acrorumohra). In Flora of China Vol. 2-3: 613-614.
Lindsay, S. and D.J. Middleton. (2012 onwards). Ferns of Thailand, Laos and เฟินขึ้นบนดินหรือหิน เหง้ำทอดเลื้อย เส้นผ่ำนศูนย์กลำงประมำณ 3 มม.
Cambodia. http://rbg-web2.rbge.org.uk/thaiferns/ เกล็ดรูปแถบหรือรูปลิ่มแคบ ยำว 3-4 มม. กลางเกล็ดสีน�้าตาลเข้ม ขอบสีน�้าตาลอ่อน
ใบมีสองแบบ ใบไม่สร้างสปอร์จักตื้น ๆ ประมาณ 5 พู รูปรีกว้ำงเกือบกลม ยำว
15-20 ซม. พูปลำยใหญ่กว่ำพูล่ำง ใบที่มีขนำดใหญ่จักน้อยกว่ำและพูล่ำงใหญ่
กว่ำพูปลำย พูรูปสำมเหลี่ยมกว้ำงปลำยแหลม ก้านใบมีเส้นใยฝอยหนาแน่น เส้นแขนง
ใบย่อยแบบร่ำงแห ใบสร้างสปอร์รูปสามเหลี่ยม จักลึก 3-5 พู ยำวได้ถึง 20 ซม.
แต่ละพูรูปแถบ ยาวได้ถึง 10 ซม. ปลำยเรียวแหลมหรือยำวคล้ำยหำง เส้นแขนงใบ
สีด�า ก้านใบส่วนมากยาวกว่าแผ่นใบ ยำว 20-50 ซม. สีด�ำเป็นเงำ มีขนประปรำย
โคนมีเกล็ด กลุ่มอับสปอร์จ�านวนมากเรียงตามขอบใบที่ม้วนงอ สปอร์สีน�้ำตำลเข้ม

พบที่อินเดีย จีนตอนใต้ พม่ำ ภูมิภำคอินโดจีนและมำเลเซีย ฟิลิปปินส์ และ
ออสเตรเลีย ในไทยพบทุกภำค ส่วนมำกขึ้นตำมหินปูน ควำมสูงถึงประมำณ 1000 เมตร
มีศักยภำพเป็นไม้ประดับ
สกุล Calciphilopteris Yesilyurt & H. Schneid. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Cheilan-
thoideae แยกออกมาจากสกุล Doryopteris มี 4 ชนิด พบในเอเชียเขตร้อนและ
ออสเตรเลีย ในไทยพบ 2 ชนิด อีกชนิด คือ C. alleniae (R. M. Tryon) Yesilyurt
เฟินซิกแซ็ก: เหง้ำตั้งขึ้นมีเกล็ดสีน�้ำตำลหนำแน่น ใบประกอบแยกแขนง 3-4 ชั้น ใบย่อยคล้ำยรูปใบพัด ขอบจัก
เป็นพู กลุ่มอับสปอร์เรียงติดบนเส้นกลำงใบช่วงปลำย (ภำพ: ภูหินร่องกล้ำ พิษณุโลก - PK) & H. Schneid. พบทางภาคใต้ตอนล่าง ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “calx” หินปูน
“philus” ชอบ และ “pteris” เฟิน หมายถึงเฟินที่ชอบขึ้นตามเขาหินปูน
เฟินใบมะขามเล็ก
Nephrolepis hirsutula (G. Forst.) C. Presl เอกสารอ้างอิง
Gangmin, Z. and G. Yatskievych. (2013). Pteridaceae (Calciphilopteris). In Flora
วงศ์ Lomariopsidaceae of China Vol. 2-3: 216-217.
ชื่อพ้อง Polypodium hirsutulum G. Forst. Lindsay, S. and D.J. Middleton. (2012 onwards). Ferns of Thailand, Laos and
Cambodia. http://rbg-web2.rbge.org.uk/thaiferns/
เฟินขึ้นบนพื้นดินหรือหิน เหง้ำสั้น ตั้งตรง เส้นผ่ำนศูนย์กลำง 3-7 มม. เกล็ด Tagawa, M. and K. Iwatsuki. (1985). Parkeriaceae (Doryopteris ludens). In
สีน�้ำตำลรูปสำมเหลี่ยม ยำว 3-4 มม. ขอบมีขน ใบประกอบชั้นเดียว รูปใบหอก Flora of Thailand Vol. 3(2): 196-197.

320

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 320 3/1/16 6:11 PM