Page 337 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ฟ้าขาว
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

สกุล Duranta L. มีประมาณ 20 ชนิด พบเฉพาะในอเมริกาเขตร้อน ชื่อสกุล สกุล Momordica มีประมาณ 40 ชนิด ส่วนใหญ่พบในแอฟริกา ในไทยมี 3 ชนิด
ตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวอิตาลี Castore Durante (1529-1590) ชื่อสกุลมาจากภาษาละติน “momordi” หรือ “mordeo” ขม หมายถึงพืชที่มีรสขม
เอกสารอ้างอิง
Atkins, S. (2010). Verbenaceae. In Flora of Thailand Vol. 10(2): 258-259. ฟักข้าว
Staples, G.W. and D.R. Herbst. (2005). A tropical garden flora. Bishop Museum Momordica cochinchinensis (Lour.) Spreng.
Press, Honolulu, Hawai`i. ชื่อพ้อง Muricia cochinchinensis Lour.
ไม้เถำ ยำวได้ถึง 20 ม. มีหัวใต้ดิน ใบเรียบ จัก 3-5 พู โคนเว้ำตื้น กว้ำง 7-16 ซม.
หรือมี 3 ใบย่อย ขอบเรียบหรือจักฟันเลื่อยห่ำง ๆ ก้ำนใบยำว 3-12 ซม. ช่อดอกเพศผู้
ยำว 5-15 ซม. ใบประดับรูปคุ่ม ยำว 2-4 ซม. ด้ำนในมีขน ก้ำนดอกยำว 0.3-1.5 ซม.
ฐำนดอกรูปถ้วยตื้น ๆ สีด�ำ กว้ำง 1-1.5 ซม. กลีบเลี้ยงยำว 1-1.5 ซม. ดอกสีครีม
กลีบรูปรี ยำว 2.5-7 ซม. กลีบดอกที่ไม่มีแผ่นเกล็ดมีปื้นสีด�าที่โคนกลีบด้านใน
ก้ำนชูอับเรณูยำว 5-7 มม. อับเรณูยาวไม่เท่ากัน ปลายพอง โคนเป็นพูหนา
ดอกเพศเมียก้ำนดอกยำว 3-10 ซม. ใบประดับรูปรี ยำวประมำณ 5 มม. กลีบเลี้ยง
รูปใบหอก ยำว 0.4-1 ซม. รังไข่มีขนยำว ก้ำนเกสรเพศเมียยำว 0.6-1 ซม. ผลรูปรี
เกือบกลม ยำว 6-20 ซม. มีตุ่มเป็นหนามอาจยาวได้ถึง 1 ซม. สุกสีแดงอมส้ม
ฟองสมุทร: ช่อดอกแบบช่อเชิงลด กลีบดอกสีม่วง ผลมีกลีบเลี้ยงหุ้ม สดหนำ สุกสีเหลือง (ภำพ: cultivated - PT) ก้ำนผลยำว 3-12 ซม. เมล็ดแบน ยำว 1.5-3 ซม. มีปุ่มกระจำย
พบที่อินเดีย จีนตอนใต้ พม่ำ ภูมิภำคอินโดจีนและมำเลเซีย ออสเตรเลีย ขึ้นตำม
ฟองหินเหลือง ชำยป่ำหรือเขำหินปูน ควำมสูงถึงประมำณ 1000 เมตร ผลอ่อน ใบอ่อน และดอก
Sedum susannae Raym.-Hamet กินได้ เยื่อหุ้มเมล็ดมีสำรไลโคปีน มีฤทธิ์ต้ำนอนุมูลอิสระ เมล็ดให้น�้ำมัน
วงศ์ Crassulaceae
เอกสารอ้างอิง
ไม้ล้มลุก สูง 4-12 ซม. มีเหง้ำ แตกกิ่งหนาแน่น เกลี้ยง ใบอวบน�้า เรียงเวียน de Wilde, W.J.J.O. and B.E.E. Duyfjes. (2008). Cucurbitaceae. In Flora of
รูปใบหอกหรือรูปแถบ ยำว 0.4-1 ซม. โคนมีเดือยจักเป็นพู ปลำยมีติ่งแหลม ช่อดอก Thailand Vol. 9(4): 466-468.
แบบช่อกระจุกตำมซอกใบหรือปลำยกิ่ง ดอกหนำแน่นสีเหลือง ใบประดับขนำดเล็ก
กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปแถบ ยำวประมำณ 5 มม. ปลำยมีติ่งแหลม กลีบดอกรูปใบหอก
ยำว 5-7 มม. โคนเชื่อมติดกัน เกสรเพศผู้ 10 อัน สีเหลือง 5 อัน ติดตรงข้าม
กลีบเลี้ยง ยาวประมาณ 5 มม. อีก 5 อันติดตรงข้ามเหนือโคนกลีบดอก สั้นกว่า
เล็กน้อย มีต่อมน�้าต้อยเป็นเกล็ด มี 5 คำร์เพล รูปขอบขนำน ยำวประมำณ 6 มม.
โคนเชื่อมติดกัน ออวุลจ�ำนวนมำก ก้ำนเกสรเพศเมียยำวประมำณ 1 มม. ผลแห้งแตก
เมล็ดรูปขอบขนำน ยำวประมำณ 1 มม.
พบที่พม่ำและจีนตอนใต้ ในไทยพบเฉพำะที่ดอยเชียงดำว จังหวัดเชียงใหม่
ขึ้นตำมหินปูนที่โล่ง ควำมสูง 1500-2200 เมตร แยกเป็น var. macrosepalum
K. T. Fu กลีบเลี้ยงยำวไม่เท่ำกัน พบเฉพำะที่จีน
สกุล Sedum L. มีประมาณ 470 ชนิด ส่วนใหญ่พบในเขตอบอุ่น ในไทยพบ
ชนิดเดียว ชื่อสกุลเป็นภาษาละติน หมายถึงพืชพวกอวบน้ำา
เอกสารอ้างอิง
ฟักข้าว: ใบจักเป็นพูหรือมี 3 ใบย่อย ดอกเพศผู้ออกเดี่ยว ๆ ใบประดับรูปคุ่ม ติดทน ผลมีตุ่มเป็นหนำมหนำแน่น
Fu, K., H. Ohba and M.G. Gilbert. (2001). Crassulaceae. In Flora of China Vol. (ภำพซ้ำย: สุรินทร์ - PK; ภำพขวำ: เขำปู่เขำย่ำ ตรัง - RP)
8: 288.
ฟ้าขาว, สกุล
Leptodermis Wall.
วงศ์ Rubiaceae
ไม้พุ่ม หูใบร่วมขนาดเล็ก ปลายแยกเป็นแฉก ใบเรียงตรงข้ำม ช่อดอกออก
สั้น ๆ ตามซอกใบบนกิ่งสั้น ใบประดับรูปถ้วย กลีบดอกและกลีบเลี้ยงจ�ำนวน
อย่ำงละ 5 กลีบ กลีบเลี้ยงติดทน ดอกรูปดอกเข็ม ปำกหลอดกลีบดอกมีขน เกสรเพศผู้
5 อัน ติดภำยในหลอดกลีบดอก รังไข่ใต้วงกลีบ มี 3-5 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 1 เม็ด
ก้านเกสรเพศเมียมี 2 แบบ แบบยาวและแบบสั้น ยอดเกสรแยก 3-5 แฉก
ฟองหินเหลือง: ไม้ล้มลุกแตกกิ่งหนำแน่น เกลี้ยง ใบอวบน�้ำ เกสรเพศผู้ 10 อัน (ภำพ: ดอยเชียงดำว เชียงใหม่ - SSi) ผลแห้งแตกมีฝาปิดด้านบน มี 5 ซีก เยื่อหุ้มคล้ายตาข่าย เมล็ดขนำดเล็ก เปลือกบำง
ฟักข้าว, สกุล สกุล Leptodermis อยู่วงศ์ย่อย Rubioideae และเผ่า Paederieae มีประมาณ
Momordica L. 40 ชนิด พบที่อินเดีย เนปาล จีน พม่า และญี่ปุ่น พบมากในจีนตอนใต้ ในไทย
วงศ์ Cucurbitaceae มี 2 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “leptodermia” หรือ “leptodermos” หมายถึง
ผนังบาง ตามลักษณะกลีบเลี้ยง หรือผนังผล
ไม้เถำล้มลุก แยกเพศร่วมต้นหรือต่างต้น ไม่มีเกล็ดประดับ (probract) มือจับ
ไม่แตกแขนง ใบเรียงเวียน แฉกเป็นพูหรือเรียบ ดอกเพศผู้ออกเดี่ยว ๆ หรือเป็น ฟ้าขาว
ช่อกระจะ ใบประดับคล้ายหมวก ติดทน ดอกเพศเมียออกเดี่ยว ๆ กลีบเลี้ยง 5 กลีบ Leptodermis trifida Craib
กลีบดอก 5 กลีบ แยกกัน มี 1-3 กลีบที่มีแผ่นเกล็ดที่โคนด้านใน เกสรเพศผู้ 3 อัน
ก้ำนชูอับเรณูแยกกัน ดอกเพศเมียคล้ำยดอกเพศผู้ รังไข่มี 3 ช่อง ออวุลจ�ำนวนมำก ไม้พุ่มสูง 1-1.5 ม. ใบรูปใบหอกแกมรูปไข่ ยำว 1.5-4 ซม. ปลายมีติ่งหนาม
ยอดเกสรเพศเมียจัก 3 พู ปลำยจักแยก 2 แฉก ผลสดมีหลำยเมล็ด ผิวมักมีหนาม ก้ำนใบยำว 2-3 มม. ใบประดับติดทน กลีบเลี้ยงรูปสำมเหลี่ยมแคบ ยำวประมำณ 1 มม.
หรือขรุขระ เมล็ดจ�ำนวนมำก ดอกสีขาวหรืออมชมพู ด้ำนนอกมีขนประปรำย ด้านในขนหนาแน่น หลอดกลีบดอก

317

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 317 3/1/16 6:10 PM