Page 341 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ไฟเดือนห้า
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

ยอดเกสร 2 อัน ยำวได้ถึง 8.5 มม. ติดทน มีปุ่มยาวกระจายสีน�้าตาลแดง ผลจัก
2 พู รูปหัวใจแบน ยำวประมำณ 1.5 ซม. ส่วนมำกมีเมล็ดเดียว
พบที่พม่ำ ภูมิภำคอินโดจีน และคำบสมุทรมลำยู ในไทยพบทุกภำค ขึ้นตำม
ชำยป่ำใกล้แหล่งน�้ำ ควำมสูงถึงประมำณ 250 เมตร ผลมีรสเปรี้ยวใช้ปรุงอำหำร

สกุล Hymenocardia Wall. ex Lindl. เคยอยู่ภายใต้วงศ์ Euphorbiaceae มี 9 ชนิด
ส่วนมากพบในแอฟริกา ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “hymen”
บาง และ “kardia” หัวใจ ตามลักษณะของผล
เอกสารอ้างอิง
van Welzen, P.C. (2007). Euphorbiaceae (Hymenocardia). In Flora of Thailand
Vol. 8(2): 341-343.

เฟินราชินี: ใบที่ไม่สร้ำงสปอร์จักเป็นพูตื้น ๆ ใบสร้ำงสปอร์จักลึก ก้ำนใบมีเส้นใยฝอยหนำแน่น กลุ่มอับสปอร์เรียง
ตำมขอบใบที่ม้วนงอ (ภำพ: ดอยหัวหมด ตำก - PK)
เฟินหิรัญ

Pteris blumeana J. Agardh
วงศ์ Pteridaceae
เฟินขึ้นบนพื้นดิน เหง้ำสั้น ตั้งขึ้น ปลายมีเกล็ดสีน�้าตาลหนาแน่น รูปแถบ
ยำวประมำณ 8 มม. ใบประกอบ 2 ชั้น รูปรีหรือรูปขอบขนำน ยำว 40-70 ซม.
ก้ำนใบยำวได้ถึง 85 ซม. โคนก้านใบสีน�้าตาลอมแดงหรือสีม่วง ใบประกอบย่อย
มีได้ถึง 12 คู่ รูปใบหอก ยำวได้ถึง 28 ซม. ปลำยยำวคล้ำยหำง ก้ำนใบและแกนกลำง
เป็นร่องด้ำนบน บำงครั้งมีขนหยำบ ใบย่อยรูปขอบขนำนแคบ ๆ ปลำยมนหรือกลม
ยำวได้ถึง 3.5 ซม. ขอบเรียบ เชื่อมติดกันคล้ำยปีก ด้ำนบนมีขนยำวคล้ำยหนำม แฟบน�้า: ช่อดอกเพศผู้แบบช่อหำงกระรอก ช่อดอกเพศเมียแบบช่อกระจะสั้น ๆ ยอดเกสร 2 อัน มีปุ่มสีน�้ำตำลแดง
บนเส้นกลำงใบ มีขนสั้นนุ่มประปรำย ช่วงโคนมักมีปื้นสีขาว เส้นแขนงใบแยก 2 ง่ำม ติดทน ผลจัก 2 พู รูปหัวใจแบน (ภำพดอก: ศรีสะเกษ - SSi; ภำพผล: หนองทุ่งทอง สุรำษฎร์ธำนี - RP)
กลุ่มอับสปอร์เรียงที่ขอบใบย่อยช่วงปลายและส่วนเว้า เยื่อคลุมสีซีด บำงใส ไฟเดือนห้า
พบที่อินเดีย ภูมิภำคอินโดจีนและมำเลเซีย ขึ้นใต้ร่มเงำในป่ำดิบแล้ง ป่ำดิบชื้น Asclepias curassavica L.
และป่ำดิบเขำ ควำมสูงถึงประมำณ 1200 เมตร เป็นไม้ประดับ
วงศ์ Apocynaceae
สกุล Pteris L. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Pteridoideae มีประมาณ 250 ชนิด พบใน ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 1 ม. ใบเรียงตรงข้าม รูปขอบขนำนแกมรูปใบหอก ยำว
เขตร้อนและกึ่งเขตร้อน ในไทยมี 27 ชนิด ชื่อสกุลเป็นภาษากรีกหมายถึงเฟิน ประมำณ 6-15 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกคล้ายช่อซี่ร่ม ออกที่ปลำยกิ่ง ก้ำนช่อ
ยำว 3.5-6 ซม. มีขนสั้นนุ่ม ดอกสีแดงหรืออมเหลือง ยำวเกือบ 1 ซม. กลีบเลี้ยง
เอกสารอ้างอิง
Lindsay, S. and D.J. Middleton. (2012 onwards). Ferns of Thailand, Laos and 5 กลีบ ขนำดเล็ก มีต่อม กลีบดอกเวียนคล้ำยกงล้อ มี 5 กลีบ แฉกลึก กลีบพับงอกลับ
Cambodia. http://rbg-web2.rbge.org.uk/thaiferns/ มีกะบังรอบสีเหลืองหรือส้ม ปลายเป็นตะขอ ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันเป็นหลอด
Tagawa, M. and K. Iwatsuki. (1985). Pteridaceae. In Flora of Thailand Vol. 3(2): 244. อับเรณูมีรยางค์โค้ง ยอดเกสรเพศเมียรูปกรวย ผลแห้งแตกรูปกระสวย ยำว
5-10 ซม. เมล็ดรูปไข่ แบน ยำวประมำณ 6-7 มม. กระจุกขนยำว 2-4 ซม.
มีถิ่นก�ำเนิดในอเมริกำเขตร้อน เป็นวัชพืชทั่วไป รำกและดอกมีสรรพคุณสมุนไพร
ส่วนต่ำง ๆ มีสำร asclepiadin เป็นพิษโดยเฉพำะกับสัตว์เลี้ยงอำจถึงชีวิต
สกุล Asclepias L. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Asclepiadoideae มีประมาณ 100 ชนิด
ส่วนใหญ่พบในอเมริกาเขตร้อน ในไทยขึ้นเป็นวัชพืชชนิดเดียว และอีกชนิด
เป็นไม้ประดับ ดอกสีเหลือง อาจเป็นพันธุ์ผสม A. tuberosa ‘Hello Yellow’ ชื่อ
สกุลมาจากชื่อเทพเจ้ากรีกโบราณ Asclepius ซึ่งเป็นเทพเจ้าแห่งการรักษาโรค
เนื่องจากพืชหลายชนิดในสกุลนี้มีสรรพคุณด้านสมุนไพร
เฟินหิรัญ: ใบประกอบ 2 ชั้น แผ่นใบด้ำนบนมีขนยำวคล้ำยหนำมบนเส้นกลำงใบ ช่วงโคนมักมีปื้นสีขำว ๆ เส้น เอกสารอ้างอิง
แขนงใบแยก 2 ง่ำม (ภำพ: เขำแหลม กำญจนบุรี - PK)
Li, B., M.G. Gilbert and W.D. Stevens. (1995). Asclepiadaceae. In Flora of
แฟบน้ำา China Vol. 15: 203-204.
Hymenocardia punctata Wall. ex Lindl.
วงศ์ Phyllanthaceae
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 7 ม. แยกเพศต่างต้น ส่วนต่าง ๆ มีขนและเกล็ด หูใบรูปสำมเหลี่ยม
ยำว 1-3 มม. ร่วงเร็ว ใบเรียงสลับระนำบเดียว รูปรี ยำว 2.5-8.5 ซม. ปลำยแหลม
หรือแหลมยำว โคนมนหรือเว้ำตื้น แผ่นใบด้านล่างมีเกล็ดหนาแน่น ตุ่มใบเป็น
ขนกระจุก ก้ำนใบยำว 0.5-1.2 ซม. ไม่มีกลีบดอกและจานฐานดอก กลีบเลี้ยง
5 กลีบ ช่อดอกเพศผู้แบบช่อหางกระรอก ยำวได้ถึง 2.5 ซม. กลีบเลี้ยงสีแดง
หรืออมม่วง เส้นผ่ำนศูนย์กลำงประมำณ 1.5 มม. เกสรเพศผู้ 4-5 อัน เชื่อมติด
เกสรเพศเมียที่เป็นหมัน ช่อดอกเพศเมียแบบช่อกระจะ ยำวได้ถึง 1.5 ซม. กลีบเลี้ยง ไฟเดือนห้า: ช่อดอกคล้ำยช่อซี่ร่ม (ภำพซ้ำย: เขำใหญ่ นครรำชสีมำ - SSi); ไฟเดือนห้า: พันธุ์ผสม (ภำพขวำ:
สีน�้ำตำล เส้นผ่ำนศูนย์กลำงประมำณ 1 มม. รังไข่มี 2 ช่อง เกสรเพศเมียไร้ก้ำน cultivated - RP)

321

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 321 3/1/16 6:13 PM