Page 343 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

มณเฑียรแดง สารานุกรมพืชในประเทศไทย มณีจันทร์
Torenia pierreana Bonati
วงศ์ Linderniaceae
ไม้ล้มลุก สูง 10-60 ซม. มีขนสั้นนุ่มตามล�าต้น แผ่นใบทั้งสองด้าน ก้านใบ
ก้านดอก และกลีบเลี้ยง ใบรูปขอบขนำนแกมรูปไข่ ยำว 2-4 ซม. โคนมนหรือกลม
ก้ำนใบยำว 0.2-1 ซม. ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ หรือเป็นกระจุกคล้ายช่อซี่ร่ม
มณเฑียรแดง: มีขนสั้นนุ่มตำมกิ่ง กลีบเลี้ยง และผล ดอกออกเดี่ยว ๆ ตำมซอกใบ หรือเป็นกระจุกคล้ำยช่อซี่ร่ม ที่ปลำยกิ่ง
ที่ปลายกิ่ง มี 2-4 ดอก ก้ำนดอกยำว 1-2.5 ซม. กลีบเลี้ยงยำว 1-1.2 ซม. ยำว กลีบดอกมีปื้นสีม่วงอมแดง กลีบปำกกลีบบนเว้ำตื้น โคนก้ำนชูอับเรณูคู่ล่ำงมีเดือยยำว (ภำพ: เขำพระวิหำร ศรีสะเกษ - RP)
1.4-1.7 ซม. ในผล หลอดกลีบมี 5 สัน ดอกสีม่วงอ่อน มีปื้นสีม่วงอมแดง ยำว
2.5-3 ซม. กลีบบนกว้ำง 0.8-1 ซม. ยำว 7-8 มม. ปลำยกลีบเว้ำตื้น กลีบล่ำงกลม ขนำด
6-7 มม. โคนก้านชูอับเรณูคู่ล่างมีเดือย ยาว 1-1.8 มม. ผลยำว 1-1.2 ซม. มีขน
หนำแน่น (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ แววมยุรำ, สกุล)
พบที่กัมพูชำ ในไทยพบแทบทุกภำค กระจำยห่ำง ๆ ขึ้นตำมที่โล่งหรือทุ่งหญ้ำ
ที่ชื้นแฉะ ควำมสูง 600-1400 เมตร

มณเฑียรทอง
Torenia hirsutissima Bonati
ไม้ล้มลุก สูง 10-60 ซม. มีขนยาวตามล�าต้น แผ่นใบทั้งสองด้าน ก้านใบ มณเฑียรทอง: ถิ่นที่อยู่ ขึ้นตำมที่โล่งบนหินทรำย ดอกออกเดี่ยว ๆ ตำมซอกใบ ดอกสีเหลือง ล�ำต้นและใบมีขนยำว
ก้านดอก และกลีบเลี้ยง ใบรูปรีถึงรูปใบหอก หรือแกมรูปไข่ ยำว 1.5-3 ซม. โคนตัด หนำแน่น (ภำพ: ภูกระดึง เลย - SSi)
ก้ำนใบยำว 4-8 มม. ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ ก้ำนดอกยำว 2-5 ซม. กลีบเลี้ยง
ยำว 1.2-1.8 ซม. หลอดกลีบมีสันเป็นครีบ 5 อัน ดอกสีเหลือง ยำว 2.5-3.5 ซม.
กลีบบนกลมกว้ำง กว้ำงได้ถึง 1.5 ซม. ยำวประมำณ 1 ซม. ปลำยกลีบเว้ำตื้น
กลีบล่ำงขนำดเล็กกว่ำกลีบบนเล็กน้อย โคนก้านชูอับเรณูคู่ล่างมีเดือยยาวประมาณ
2 มม. ผลยำวประมำณ 1 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ แววมยุรำ, สกุล)
พบที่ลำว และกัมพูชำ ในไทยพบทำงภำคเหนือที่ภูเมี่ยง จังหวัดพิษณุโลก
ภำคตะวันออกเฉียงเหนือที่เลย ชัยภูมิ และภำคตะวันออกเฉียงใต้ที่ตรำด ขึ้นหนำแน่น
ตำมที่โล่งหรือทุ่งหญ้ำที่ชื้นแฉะ ควำมสูง 500-1300 เมตร

มณเฑียรระนอง
Torenia ranongensis T. Yamaz.
ไม้ล้มลุกทอดนอน ยำวได้ถึง 70 ซม. เกลี้ยง ใบรูปไข่หรือแกมรูปขอบขนำน ยำว
2-5 ซม. ปลำยแหลมยำว โคนกลมหรือเว้ำตื้น แผ่นใบเกลี้ยงหรือมีขนประปรำย มณเฑียรระนอง: ล�ำต้นทอดนอน ใบเรียงตรงข้ำมไร้ก้ำน ดอกออกเดี่ยว ๆ ที่ปลำยกิ่ง กลีบบนปลำยกลีบเว้ำตื้น
ไร้ก้านหรือเกือบไร้ก้าน ใบบำงครั้งมีสีน�้ำตำลอมแดง ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ โคนเกสรเพศผู้คู่ล่ำงมีเดือยยำว (ภำพ: เขำพนมเบญจำ กระบี่ - RP)
หรือปลายกิ่ง ก้ำนดอกยำว 1-2.5 ซม. กลีบเลี้ยงยำว 1.6-1.8 ซม. หลอดกลีบมีสัน
เป็นครีบ 5 อัน เกลี้ยงหรือมีขนประปรำย ดอกสีม่วง ยำวประมำณ 3.5 ซม. กลีบบน
กลมกว้ำง กว้ำงประมำณ 1.3 ซม. ยำวประมำณ 1 ซม. ปลำยกลีบเว้ำตื้น กลีบล่ำง
ขนำดเล็กกว่ำกลีบบนเล็กน้อย โคนก้านชูอับเรณูคู่ล่างมีเดือยยาวประมาณ 4 มม.
ผลยำวประมำณ 1 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ แววมยุรำ, สกุล)
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทำงภำคใต้ที่ระนอง กระบี่ สงขลำ ขึ้นตำมที่โล่งหรือ
ทุ่งหญ้ำ ควำมสูงถึงประมำณ 1300 เมตร คล้ำยกับ T. thailandica T. Yamaz.
ที่ก้ำนใบยำวได้ถึง 1 ซม.
มณเฑียรสยาม: ดอกออกเป็นกระจุกที่ปลำยกิ่ง หลอดกลีบเลี้ยงมี 5 สัน มีขนสำกประปรำย (ภำพ: ทุ่งแสลงหลวง
มณเฑียรสยาม พิษณุโลก - MT)
Torenia siamensis T. Yamaz. มณีจันทร์
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 60 ซม. เกลี้ยง ใบรูปขอบขนำนหรือรูปใบหอก ยำว 2.5-6.5 ซม. Lysionotus serratus D. Don
โคนมนหรือกลม แผ่นใบสากด้านบน มักมีขนประปรำยตำมเส้นแขนงใบ ไร้ก้ำน
หรือมีก้ำนสั้น ๆ ดอกออกเป็นกระจุก 2-6 ดอก ที่ปลายกิ่ง ใบประดับรูปเส้นด้ำย วงศ์ Gesneriaceae
ยำว 1-3 มม. ก้ำนดอกยำว 0.7-1.5 ซม. กลีบเลี้ยงยำว 1.8-2.5 ซม. หลอดกลีบ ไม้พุ่ม อิงอำศัย สูงได้ถึง 1 ม. ใบเรียงตรงข้ามหรือรอบข้อ รูปรี รูปขอบขนำน
มี 5 สัน มีขนสากประปราย ดอกสีม่วง ยำว 3-3.5 ซม. กลีบบนกลมกว้ำง กว้ำง หรือแกมรูปไข่กลับ ยำว 4-20 ซม. ปลำยมนหรือแหลมยำว โคนรูปลิ่มหรือกลม
1.2-1.6 ซม. ยำวประมำณ 1 ซม. ปลำยกลีบเรียบหรือเว้ำตื้น กลีบล่ำงขนำดเล็ก ขอบมักจักฟันเลื่อยหรือจักซี่ฟัน ก้ำนใบยำวได้กว่ำ 20 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุก
กว่ำกลีบบนเล็กน้อย โคนก้านชูอับเรณูคู่ล่างมีเดือยยาวประมาณ 2 มม. ผลยำว ออกตำมซอกใบ ก้ำนช่อยำว 3-17 ซม. ใบประดับเรียงตรงข้ำม รูปไข่ ยำว 0.3-1 ซม.
ประมำณ 1.2 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ แววมยุรำ, สกุล) ก้ำนดอกยำว 0.3-1 ซม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ แยกจรดโคน รูปขอบขนำน ยำว 4-8 มม.
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทำงภำคเหนือที่ทุ่งแสลงหลวง จังหวัดพิษณุโลก และ ดอกสีม่วงอ่อน หลอดกลีบดอกยำว 2.5-4.5 ซม. ป่องช่วงปลาย ด้ำนนอกมีขนละเอียด
น�้ำหนำว จังหวัดเพชรบูรณ์ และภำคตะวันออกเฉียงเหนือที่ชัยภูมิ ขึ้นตำมที่โล่ง โคนด้ำนในมีขนต่อมประปรำย กลีบรูปรีกว้ำง กลีบคู่บนยำวประมำณ 4 มม. กลีบล่ำง
3 กลีบ ยำว 0.8-1 ซม. เกสรเพศผู้ 2 อัน ติดประมาณกึ่งกลางหลอดกลีบดอก
หรือทุ่งหญ้ำในป่ำสนเขำ ควำมสูงถึงประมำณ 1100 เมตร
ก้ำนชูอับเรณูยำว 0.7-1 ซม. อับเรณูติดที่โคน ปลายมีรยางค์คล้ายเขา ยาวประมาณ
เอกสารอ้างอิง 1 มม. เกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน 3 อัน จำนฐำนดอกรูปวงแหวน รังไข่เกลี้ยง ผลแห้งแตก
Yamazaki, T. (1990). Scrophulariaceae. In Flora of Thailand Vol. 5(2): 206-214. รูปแถบ ยำว 3-11 ซม. เมล็ดยำวประมำณ 1 มม. มีขนที่ปลายทั้งสองด้าน 1 เส้น

323

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 323 3/1/16 6:13 PM