Page 342 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ภูมิพลินทร์

ภูมิพลินทร์ สารานุกรมพืชในประเทศไทย พบที่จีนตอนใต้ พม่ำ และภำคเหนือของไทยที่ดอยอ่ำงขำง จังหวัดเชียงใหม่
Paraboea bhumiboliana Triboun & Chuchan ขึ้นในหุบเขำในป่ำดิบเขำ ควำมสูง 1400-1500 เมตร
วงศ์ Gesneriaceae มณฑิรา
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 60 ซม. แตกกิ่งหนำแน่น มีขนสั้นนุ่ม ใบเรียงตรงข้ามหนาแน่น Magnolia insignis Wall.
ช่วงปลายกิ่ง รูปรี รูปไข่ หรือแกมรูปขอบขนำน ยำว 2.5-6 ซม. ปลำยมน ขอบจักมน ชื่อพ้อง Manglietia insignis (Wall.) Blume, M. yunnanensis Hu
แผ่นใบด้ำนบนมีขนต่อม ด้านล่างมีขนแบบขนแกะ ก้ำนใบยำว 3-7 มม. โคนมีครีบ
เชื่อมติดใบตรงข้ำม ช่อดอกแบบช่อกระจุก แต่ละช่อมี 1-5 ดอก มีขนคล้ายใยแมงมุม ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. กิ่งอ่อนมีขนสีน�้าตาลแดงอมเหลือง ใบรูปไข่ รูปรี หรือ
หนาแน่น ใบประดับรูปใบหอกขนำดเล็ก ก้ำนดอกสั้น กลีบเลี้ยง 5 กลีบ ติดทน รูปขอบขนำน ยำว 10-26 ซม. เส้นแขนงใบข้ำงละ 10-22 เส้น แผ่นใบด้านล่าง
ดอกสีม่วงหรือชมพูอ่อน หลอดกลีบดอกยำว 1.4-1.8 ซม. ดอกบำนเส้นผ่ำนศูนย์กลำง มีขนสั้นนุ่มสีน�้าตาลแดงตามเส้นกลางใบ มีรอยใบประดับที่ใต้วงกลีบรวมห่ำง
ประมำณ 2 ซม. โคนมีจุดสีเหลือง ก้ำนชูอับเรณูยำว 5.5-7 มม. อับเรณูยำว 4-5 มม. ประมำณ 1 ซม. กลีบรวม 9 กลีบ หนำ 3 กลีบนอกสีน�้าตาลอมม่วงอ่อน รูปไข่กลับ
เกสรเพศผู้เป็นหมัน 3 อัน รังไข่มีขนสั้นนุ่ม ก้ำนเกสรเพศเมียยำว 6-7 มม. ยอดเกสร แกมรูปขอบขนำน ยำว 7-9 ซม. กลีบด้ำนในสีอ่อน แคบและสั้นกว่ำเล็กน้อย โคน
เรียวแคบคล้ายก้านกลีบ เกสรเพศผู้ยำว 1-1.8 ซม. รยางค์รูปสามเหลี่ยม ปลายมีติ่ง
รูปลิ้น ยำว 4-5 มม. ปลำยแยก 2 แฉก ผลรูปใบหอกบิดเวียน ยำว 1-1.5 ซม มีขน คำร์เพลเรียงเวียนรอบแกน ผลรวมรูปไข่หรือรูปรี ยำว 7-12 ซม. ผลย่อยแข็ง มีปุ่ม
คล้ายใยแมงมุมหนาแน่น (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ชำฤำษี, สกุล) แตกตามรอยแยก เมล็ดสีแดง ยำวประมำณ 1 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ จ�ำปี, สกุล)
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทำงภำคเหนือที่ตำก ล�ำพูน ขึ้นบนก้อนหิน ควำมสูง พบที่อินเดีย เนปำล จีน และพม่ำ ในไทยพบทำงภำคเหนือที่ภูหินร่องกล้ำ
ถึงประมำณ 200 เมตร ค�ำระบุชนิดตั้งเพื่อเทิดพระเกียรติพระบำทสมเด็จ จังหวัดพิษณุโลก และภำคตะวันออกเฉียงเหนือที่ภูสวนทรำย จังหวัดเลย ขึ้นตำม
พระเจ้ำอยู่หัว ในโอกำสมหำมงคลเฉลิมพระชนมพรรษำ 84 พรรษำ และทรง ป่ำดิบเขำ ควำมสูง 900-1600 เมตร
โปรดเกล้ำฯ พระรำชทำนชื่อไทย
เอกสารอ้างอิง
เอกสารอ้างอิง Keng, H. (1975). Magnoliaceae (Manglietia garrettii). In Flora of Thailand Vol.
Triboun, P. and D.J. Middleton. (2012). Twenty new species of Paraboea 2(3): 252-253.
(Gesneriaceae) from Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore 64(2): 337-339. Liu, Y., N. Xia, L. Yuhu and H.P. Nooteboom. (2008). Magnoliaceae. In Flora
of China Vol. 7: 55-56.
Nooteboom, H.P. and P. Chalermglin. (2009). The Magnoliaceae of Thailand.
Thai Forest Bulletin (Botany) 37: 111-138.

ภูมิพลินทร์: กลีบดอกรูปปำกเปิด ผลรูปใบหอกบิดเวียน มีขนคล้ำยใยแมงมุมหนำแน่น (ภำพ: ตำก - DM)
มณฑาป่า
มณฑาป่า: ดอกสีม่วงอมเขียวและแดง ผลกลุ่มรูปทรงกระบอก (ภำพดอก: ดอยอินทนนท์ เชียงใหม่ - SSi; ภำพผล:
Magnolia garrettii (Craib) V. S. Kumar แม่สอด ตำก - RP)
วงศ์ Magnoliaceae
ชื่อพ้อง Manglietia garrettii Craib
ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. ใบรูปรี รูปขอบขนำน หรือแกมรูปไข่กลับ ยำว 18-30 ซม.
เส้นแขนงใบข้ำงละ 15-25 เส้น ก้ำนใบยำว 3-5 ซม. โคนป่อง มีขนละเอียด ดอกออก
ที่ปลำยกิ่ง ก้ำนดอกยำว 2.5-4 ซม. ดอกสีม่วงอมเขียวและแดง กลีบรวมมี 9-12 กลีบ
เรียงวงละ 3 กลีบ อวบหนำ รูปขอบขนำนแกมรูปไข่กลับ กลีบวงนอกยำว 6-9 ซม.
ขอบกลีบห่อ ปลายโค้งเข้า กลีบวงในแคบและเล็กกว่าเล็กน้อย สีเข้มกว่า
เกสรเพศผู้ยำว 1-1.5 ซม. รยำงค์ยำวประมำณ 3 มม. คำร์เพลเรียงเวียนรอบแกน
ผลกลุ่มรูปไข่หรือทรงกระบอก ยำว 4-12 ซม. ผลย่อยแตกด้านล่าง ยำว 0.5-1.5 ซม.
ห้อยลง มีจะงอยสั้น ๆ เมล็ดสีแดงรูปรี แบน ยำวประมำณ 1 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ มณฑาอ่างขาง: ดอกสีครีม กลีบวงในหนำและเรียวแคบกว่ำเล็กน้อย (ภำพ: อ่ำงขำง เชียงใหม่ - SSi)
จ�ำปี, สกุล)
พบที่จีนตอนใต้ เวียดนำม และภำคเหนือของไทยที่แม่ฮ่องสอน เชียงใหม่ เชียงรำย
น่ำน พิษณุโลก ตำก ขึ้นตำมป่ำดิบเขำ ควำมสูง 1000-1850 เมตร

มณฑาอ่างขาง
Magnolia hookeri (Cubitt & W. W. Sm.) D. C. S. Raju & M. P. Nayar
ชื่อพ้อง Manglietia hookeri Cubitt & W. W. Sm.
ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. กิ่งอ่อนมีขนยำว ใบรูปไข่กลับหรือแกมรูปขอบขนำน ยำว
8-35 ซม. เส้นแขนงใบข้ำงละ 16-25 เส้น เส้นแขนงใบย่อยแบบร่ำงแห ก้ำนใบยำว
1-5 ซม. ดอกออกที่ปลำยกิ่ง ก้ำนดอกยำว 2-3 ซม. ดอกสีครีม กลีบรวมมี 9-12 กลีบ
เรียงวงละ 3 กลีบ 3 กลีบนอกรูปขอบขนำนแกมรูปไข่ ยำว 6-8 ซม. กลีบกลำงและ
กลีบในเรียวแคบกว่ำ โคนคล้ำยเป็นก้ำนกลีบ อับเรณูรูปแถบ ยำว 1-1.5 ซม. รยำงค์
มีติ่งแหลม คำร์เพลเรียงเวียนรอบแกน ผลรวมรูปไข่ ยำว 7-10 ซม. ผลย่อยแตกตาม มณฑิรา: กลีบรวมกลีบนอกสีน�้ำตำลอมม่วงอ่อน กลีบด้ำนในสีอ่อน แคบและสั้นกว่ำเล็กน้อย โคนเรียวแคบคล้ำย
รอยเชื่อม รูปสี่เหลี่ยมคางหมู ปลายเป็นจะงอยสั้น ๆ (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ จ�ำปี, สกุล) ก้ำนกลีบ (ภำพ: ภูหินร่องกล้ำ พิษณุโลก - NN)

322

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 322 3/1/16 6:13 PM