Page 65 - เอกสารประกอบการเรียนการสอนวิชาการผลิตพืชไร่

เช่น พัดลมหรือแหล่งผลิตความร้อน โดยใช้เชื้อเพลิงหรือไฟฟ้า ซึ่งสามารถควบคุมอุณหภูมิได้ เช่น การลด

ความชื้นในไซโล โดยระดับความชื้นที่เหมาะสมของพืชไร่บางชนิดดังตาราง
ตารางแสดงระดับความชื้นที่เหมาะสมของพืชไร่บางชนิด

ระดับความชื้นที่เหมาะสม (เปอร์เซ็นต์)
ชนิดพืช
เพื่อบริโภค เพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์

ข้าว 14 - 15 ต่ ากว่า 12
ข้าวโพด 14 - 15 13
ข้าวฟ่าง 15 - 20 10
ถั่วเหลือง 14 – 16 10

ถั่วเขียวผิวมัน 13 - 15 10
ถั่วลิสง 10 7 - 8

2. การนวดหรือการกะเทาะเมล็ด เป็นการแยกเอาส่วนของเมล็ดออกจากรวงหรือฝัก โดยปกติการอบ

หรือตากเมล็ดมักตากหรืออบทั้งฝัก ดังนั้นหลังจากลดความชื้นของเมล็ดลงแล้ว จึงต้องมีการนวดหรือกะเทาะ
เมล็ดออกจากรวงหรือฝัก การนวดหรือการกะเทาะเมล็ดนี้อาจนวดโดยใช้แรงงานคน แรงงานสัตว์ หรือใช้

เครื่องจักรก็ได้ การนวดด้วยเครื่องสามารถท าได้สะดวกรวดเร็ว ประหยัดแรงงานและเวลา แต่มีข้อเสียคือ
เมล็ดอาจแตกหักหรือได้รับอันตรายได้ง่าย ส่วนการนวดด้วยมือหรือแรงงานสัตว์จะท าให้เมล็ดมีการเสียหาย

น้อยเหมาะกับการผลิตเมล็ดพันธุ์ ปัจจุบันเกษตรกรนิยมใช้เครื่องจักรในการเก็บเกี่ยว เช่น ข้าว ในขณะก าลัง

เก็บเกี่ยวจะสามารถนวดเมล็ดออกจากรวงได้ทันที โดยไม่ต้องเสียเวลานวด การใช้เครื่องจักรท าให้เก็บเกี่ยวได้
รวดเร็ว ประหยัดทั้งแรงงานและเวลาในการนวดอีกด้วย

3. การท าความสะอาดและคัดแยกเมล็ด เป็นการน าเมล็ดที่นวดหรือกะเทาะแล้วมาท าความสะอาด
เพื่อแยกสิ่งเจือปนต่าง ๆ เช่น เศษใบไม้ แกลบ กรวด หิน ดิน ทราย ส่วนของล าต้น ตลอดจนเมล็ดที่แตกหัก

เสียหาย เมล็ดที่ถูกแมลงท าลาย เมล็ดที่มีโรคหรือสิ่งที่ไม่พึงประสงค์อื่น ๆ ที่ปะปนมากับเมล็ด เพื่อให้เมล็ดมี

คุณภาพทางด้านความสูงบริสุทธิ์สูงขึ้น และในบางครั้งอาจมีการคัดแยกขนาดไปด้วยพร้อม ๆ กัน การคัดแยก
ท าความสะอาดนี้ ปกติจะใช้อุปกรณ์ต่าง ๆ เข้าช่วย เช่น ตะแกรงที่มีรูเปิดรูปร่างและขนาดต่าง ๆ หรือการใช้

ลมเป่าและเครื่องคัดแยกท าความสะอาด
4. การคลุกสารเคมีแก่เมล็ด เมล็ดพันธุ์ภายหลังการเก็บเกี่ยวมักได้รับความเสียหายจากศัตรูต่าง ๆ

ระหว่างการเก็บรักษา เช่น นก หนู แมลง และเชื้อรา เมล็ดพันธุ์อาจมีโรคติดมาด้วยซึ่งเมื่อน าไปปลูกอาจท าให้

เมล็ดไม่งอกหรือเมล็ดเน่า ดังนั้นการคลุกสารเคมีในระหว่างการเก็บรักษาจะท าให้เมล็ดพันธุ์แข็งแรง ลดการ
สูญเสียของผลผลิต ควบคุมการแพร่กระจายของโรคและแมลง ซึ่งสารเคมีที่ใช้คลุกเมล็ดอาจเป็นสารเคมี

ป้องกันก าจัดเชื้อราเพียงอย่างเดียว หรือสารเคมีป้องกันก าจัดแมลงด้วย
5. การบรรจุ การบรรจุหีบห่อหรือภาชนะ เพื่อให้สะดวกในการเก็บรักษาและขนส่งสู่ตลาดและเป็น

การป้องกันอันตรายจากภายนอก เช่น ความชื้น แมลง นก หนู และศัตรูอื่น ๆ ที่จะท าให้เมล็ดเสื่อมคุณภาพ

การเลือกใช้ภาชนะที่บรรจุขึ้นอยู่กับชนิดของผลผลิตพืชไร่ เช่น กระสอบป่าน กระป๋อง ถุงพลาสติก เป็นต้น

เอกสารประกอบการเรียนการสอนวิชาการผลิตพืชไร่ รหัสวิชา 20501 – 2202 หน้า 62