Page 12 - Сүхбаатар аймгийн бруцеллезын тандан судалгаа

1976 онтой харьцуулахад хонь, ямааны бруцеллезын халдварлалт 77.5, 71.5;

үхрийнх 27.5 хувиар буурсан болон 1967 онд бүх үхрийн 8.7 хувь нь бруцеллезтой
гарсан бол 1985 онд 1.7 хувь хүрч буурсан ба хонь, ямааг REV-1 вакцин тарьсны

үр дүнд 1979 онд үндсэндээ эрүүлжсэнийг дурьджээ (Г.Дашням, 1996).
1990-ээд оноос манай орны нийгэм эдийн засагт өөрчлөлт орсонтой холбогдон

мал сүрэг хувийн хэвшилд шилжсэнээр мал эмнэлгийн хяналт суларч, малын

хөдөлгөөний хяналт бараг үгүй болсон учир халдварлалтын хувь эрс нэмэгдсэн
байна (Н.Батсуурь., 2003). 1987-1990 онд манай улсын үхрийн бруцеллезын

тархалтыг 18 аймгийн 339 сумдад судлахад 322 (95.0%)-д нь үхрийн бруцеллез
оношлогдож, шинжлэгдсэн 13277557 үхрийн 14.9% буюу 198749 нь эерэг урвал

үзүүлснийг бичсэн байна [3,5,13,16].

Швейцарийн Хөгжлийн Агентлагаас Монгол улсад хэрэгжүүлж буй “Малын
эрүүл мэнд” төслийн хүрээнд 2010 онд Завхан, Сүхбаатар аймагт хийсэн малын

бруцеллезын халдварлалтын түвшин харилцан адилгүй байв. Тухайлбал
Сүхбаатар аймагт хонинд 7.1%, ямаанд 5.1%, үхэрт 7.8%, тэмээнд 3.3%, адуунд

0.9%, нохойд 41.3%, харин Завхан аймагт зөвхөн ямаанд 0.06 %, үхэрт 5.0%,
халдварлалтай байжээ (Б.Золзаяа нар, 2011). Мөн судалгаагаар хүний

бруцеллезын халдварлалт дээрх аймагт нэлээд өндөр буюу Сүхбаатар аймагт

28.6 %, Завханд 25.6 % дүн гарчээ (Ц.Сэлэнгэ нар, 2011). Үүнээс гадна дээрх
аймаг, сумын төвийн оршин суугчдын дунд судалгаа хийхэд, халдварт өртөгсдийн

ихэнх нь мал маллах, малын гаралтай түүхий эд бэлтгэх, боловсруулах худалдаа
эрхэлдэг иргэдийн дунд бруцеллезын тархалт өндөр дүн үзүүлжээ [13,16,24].

2.3 Бруцеллезын үүсгэгч

Үүсгэгч нь бруцелла төрөлд багтах ба 0.5-0.7х0.6-1.5 мкм хэмжээтэй,
хөдөлгөөнгүй, грам сөрөг, зууван, бөөрөнхий хэлбэртэй нян юм. Бүрээсгүй,

үрэнцэр үүсгэдэггүй, агаартан нян бөгөөд эд, эсийн завсраар нэвтрэн эсийн дотор

амьдрах чадвартай, эндотоксин ялгаруулдаг байна [1,2,4,7,13]. Гадаргуугийн А, М,
L гэсэн 3 үндсэн эсрэгтөрөгчтэй. Тэжээлт орчинд ургуулсан Brucella–н цэвэр

өсгөвөр будагдах байдал нүүрс-ус болон хүхэрт устөрөгч үүсгэх байдлаараа
ялгаатай. Brucella нь Грам-сөрөг будагдана [13].

12