Page 133 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

Variatsion qatorning asosiy elementlaridan biri о‘rtacha arifmetikning xatoligi

hisoblanadi, aniqrog‘i о‘rtacha yoki kvadratik xato –m. U asosiy siljishning,

kuzatishlar soni ildiziga nisbati shaklida aniqlanadi.


m 
4

n ning miqdori qancha katta bо‘lsa, xato shuncha kichik bо‘ladi.

Aniqlanayotgan miqdorning xaqiqatga yaqinligi, takrorlashlar soni ortib
borgan sari kattalashib boradi. Misol uchun agar tajriba 4 marta qaytarilib

bajariladigan bо‘lsa, uning aniqligi 2 marta 4 oshadi, uni 1 marta bajarganga

nibatan.

О‘rtacha miqdor xatosini σ о‘rniga uning miqdorini qо‘yish orqali ham

aniqlash mumkin.

 v 2
ó  
n  l

Unda

 v 2

m  
n (  ) 1
n

m
Xato miqdorining о‘rtacha miqdorga nisbatining foizdagi ifodasi * 100 %
M
tajribaning aniqligi deb ataladi. Kо‘pincha tajribaning aniqligi m % yoki R bilan

belgilanadi.

Agrotexnik tajribalar tajribalar uchun aniqlik miqdori 4-8%, turli xil ekinlar

navlari sinovi uchun 2-4 %, mikrosug‘orish va lizimetrik tajribalar uchun 2-3%,

dala va labaratoriya kuzatishlari hamda analizlar uchun 1-3% gacha tajriba aniqligi
bо‘lishiga yо‘l qо‘yiladi.Taxlil oxirida, bizga turli variantlar о‘rtacha arifmetiklari

farqining xaqqoniyligini topish talab etiladi.
Agar о‘rtacha miqdor M 1 ning xatoligi ±m 1 va boshqa о‘rtacha M 2 niki ±m 2

bо‘lsa, о‘rtachalar farqining (M 1-M 2) xatoligi (m D) quyidagicha aniqlanadi:

133