Page 131 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

Bu soxaning birlamchi manbalari bilan tanishmoqchi bо‘lganlarga qо‘llanma

oxiridagi adabiyotlar rо‘yxatini tavsiya etamiz.

Dala va vegetatsion tajribalarda, ularni mukammal о‘tkazgan taqdirda xam,

paralel qatorlar va idishlarda bir xil hosil olib bо‘lmaydi. Bitta variant chegarasida

hosil takror tebranib turadi. Bu tajriba maydonining hosildorligi, tajribani olib

borish texnikasi, о‘simlikning individual о‘zgaruvchanligi va ularni mexanik

jabrlanishi kabi sabablar tufayli kelib chiqadi.

Paralel maydonlar va idishlarning katta miqdori, tajribada barcha

operatsiyalarni bajarish bilan bog‘liq xatoliklarning yо‘qligi, tuproq

unumdorligining ideal tayyorlanishi sharoitida, idishlardagi hosilning о‘rtacha

arifmetigi xaqiqiy hosil miqdoriga teng bо‘ladi.

Mazkur sharoitda paralel maydonlar yoki idishlardagi hosil, shu variant hosili

uchun xaqiqiy miqdor atrofida tegishli tartibda joylashib, ma’lumotlar

tarqalishining normal egri chizig‘ini va variatsiya qatorlari egri chizig‘ini hosil

qiladi.

Maydonlarning cheklangan miqdorida, bizning tajribamizdagi kabi

(kо‘pincha 4-6) har bir variant uchun, olingan hosilning о‘rtacha arifmetigi xaqiqiy

hosilning aniq kо‘rsatkichi hisoblanmaydi.

Ammo aloxida kо‘rsatkichlar xaqiqiy о‘rtachaning atrofida ma’lum tarzda
joylashishini hisobga olib,empirik о‘rtachani xaqiqiy о‘rtachadan ma’lum

miqdorga siljishi extimolini aniqlash mumkin.
Normal taqsimot egri chizig‘ida, abssissalar о‘qida M ( о‘rtacha arifmetik)

nuqta atrofida aloxida miqtorlarning siljiganligi kо‘rsatilgan. Eng kо‘p
kо‘rsatkichlar odatda о‘rtacha arifmetik miqdor atrofida joylashadi. О‘rtacha

miqdordan uzoqlashib borgan sari kо‘rsatkichlar soni kamayib boradi.

Egri chiziqning qabariqdan botiqqa burilish nuqtasi asosiy yoki kvadratik

siljish miqdoriga tо‘g‘ri keladi va grekcha σ (sigma) bilan belgilanadi.

131