Page 147 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik
P. 147
mohiyatini izohlab bermaydi. Shuning uchun kuzatish agrokimyoviy
taqiqotlarda о‘zicha mustaqil tadbir bо‘lmasdan, о‘ziga nisbatan murakkab usul –
tajriba tarkibiy qismi hisoblanadi.
Tajribada tadqiqotchi kerakli omil va hodisani sun’iy ravishda yaratadi yoki
uning sababi, kelib chiqishi hamda mohiyatini batafsil tushuntirish maqsadida
shart-sharoitlarini о‘zgartiradi. Lozim bо‘lganda uni qismlarga bо‘lib
(analiz), о‘rni kelganda umumlashtirib (sintez) о‘rganadi.
Aytilganlardan kо‘rinib turibdiki, kuzatishga qaraganda tajriba bir qator
ustunliklarga ega. shu bois u barcha tabiiy fanlarda keng qо‘llaniladi.
Rejalashtirish-tadqiqotlar oldiga qо‘yilgan eng qiyin va mas’uliyatli
vazifa bо‘lib, u о‘z ichiga quyidagi bо‘limlarni oladi:
> ilmiy izlanish muammosidan kelib chiqqan holda mavzu va
mavzuchalarni tanlash;
> tadqiqotning maqsadi, vazifalari va ob’yektini aniqlash;
> masalaning о‘rganilganlik darajasini tanqidiy о‘rganish;
> ishchi taxmin (gipoteza) ni yaratish;
> tadqiqotning dasturi va uslubiyotini tuzish.
Muammo - о‘rganiladigan nazariy yoki amaliy masala.
Mavzu - muammo yoki muammoli masalaning bir qismini yechish uchun
belgilanadigan topshiriq. Tadqiqotning mavzusi aniq, lо‘nda tarzda bayon
qilinishi va о‘z ichiga izlanishlar mazmunini qamrab olishi hamda shu kun va
kelajak talablariga tо‘la javob berishi kerak. О‘rganiladigan masala
muammosidan kelib chiqqan holda mavzu о‘z navbatida mavzucha va bо‘limlarga
bо‘linishi mumkin.
Tadqiqotning maqsadi - ish nima uchun amalga oshirila yotganligini
kо‘rsatishi, tadqiqotning hajmi va murakkabligidan qat’iy nazar bitta jumla
bilan ifodalanishi lozim.
Tadqiqotning vazifalari - tadqiqotning yechimini ta’minlovchi kuzatishlar
majmuini о‘zida ifoda qiladi.
147
