Page 143 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

holatdadir. Qoraqalpog‘iston Respublikasidagi 15 ta tumanning barchasida
sug‘oriladigan tuproqlar turli darajada sho‘rlangan.
Sug‘oriladigan o‘tloqi-taqir tuproqlar: haydalma qatlam 25-30 sm

qalinlikda bo‘lib, mexanik tarkibiga ko‘ra og‘ir, o‘rta va engil qumoqli, gumus
miqdori 0,9-1,0%, azot 0,04-0,05% tashkil etadi, quyi qatlamlarga borib 0,5-
0,7% gacha kamayadi. Karbonatlar 7,0-8,0%, gips 0,1-0,8% ni tashkil etadi.
Ayrim kuchli sho‘rlangan tuproq qatlamlarida gips 1,5-4,6% gacha. Tuproqlari
asosan o‘rtacha va kuchli darajada sho‘rlanishga uchragan.

Qoraqalpog‘iston Respublikasi tuproq qoplami xaritasi
(masshtabi 1: 2500000).

Sug‘oriladigan taqir-o‘tloqi tuproqlar: 27-30 sm haydalma qatlamdan
iborat bo‘lib, mexanik tarkibiga ko‘ra og‘ir va o‘rta qumoqli, ayrim joylarda
engil qumoq va qumloqli, gumus miqdori engil qumoqlarda 0,4-0,6%, og‘ir
qumoqlarda 0,7-1,0% gacha oshib boradi. Azot 0,03-0,07%, CO2 karbonatlar

6,6-8,1% oralig‘ida tebranib turadi. Tuproqlar kuchsiz va o‘rtacha darajada
sho‘rlangan.
Sug‘oriladigan o‘tloqi-allyuvial tuproqlar: mexanik tarkibiga ko‘ra og‘ir
qumoqdan qumloqqacha uchraydi, u juda yuqori zichlashganligi va dag‘al
serkesak strukturali, gumusning umumiy miqdori 0,5-0,8% dan 1,1-1,5%
atrofida. Azot 0,01-0,09%, karbonatlar 6,3-8,3% gacha o‘zgarib turadi. Gips
0,1-0,5%, ushbu tuproqlarning sho‘rlanish darajasi kuchsiz, o‘rtacha va kuchli

darajada sho‘rlangan.

XORAZM VILOYATI TUPROQLARINING TAVSIFI
Sug‘oriladigan o‘tloqi tuproqlar: bu tuproqlar erosti suvi 100-250 sm
chuqurlikda bo‘lganda tuproqlarining hosil bo‘lishiga ta’sir etishi orqali

shakllanadi. Yer osti suvlarining yuza joylashishi tuproqlarning quyi qismlarini
ortiqcha namlaydi. Bu esa anaerob sharoitini vujudga keltiradi, natijada
oksidlanish-qaytarilish jarayonlari rivojlanishiga temir, alyuminiy, marganets
zang birikmalarning paydo bo‘lishiga olib kelgan. Yer osti suvlarining erigan

143