Page 144 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

tuzlar bilan birga turishi ikkilamchi sho‘rlanish jarayonining rivojlanishiga olib
keladi. Mexanik tarkibiga ko‘ra og‘ir, o‘rta va engil qumoqlidir. Gumus
miqdori 0,4-0,7% ni, yalpi azot 0,02-0,09% ni tashkil etadi.

Botqoq-o‘tloqi va botqoq tuproqlar: sizot suvi 100 sm gacha bo‘lgan
ayrim pastlik va ko‘l bo‘ylarida shakllangan. Mexanik tarkibiga ko‘ra og‘ir
qumoqdan qumloqgacha uchraydi. Gumus miqdori 0,6-1,4%, yalpi azot 0,04-
0,07% atrofiadi.
O‘tloqi-voha tuproqlar: bu tuproqlarni ko‘p yillik sug‘orish natijasida
pastki qatlamlarda zang dog‘larni ko‘rish mumkin. Qatlamlarda gips va
karbonatlar kam farqlanadi. Bu tuproqlar Xorazm viloyati sug‘oriladigan

hududining 2/3 qismini tashkil etadi. Qadimdan sug‘oriladigan o‘tloqi allyuvial
tuproqlar: mexanik tarkibiga ko‘ra o‘rta, engil va og‘ir qumoqli, gumus miqdori
0,80%, harakatchan fosfor miqdori 12,13-14,13 mg/kg, kaliy 100-120 mg/kg
bo‘lib, fosfor va kaliy bilan kuchsiz ta’minlangan. Yangidan sug‘oriladigan
o‘tloqi allyuvial tuproqlar: mexanik tarkibiga ko‘ra qumoqli qumlidir. Gumus

miqdori 0,74-0,90%, harakatchan fosforning miqdori 6,0-8,0 mg/kg, kaliy 140-
160 mg/kg atrofida. Bu tuproqlar kuchsiz va o‘rtacha sho‘rlangan.Yangidan
o‘zlashtirilgan o‘tloqi allyuvial tuproqlar:mexanik tarkibiga ko‘ra og‘ir, o‘rta,
engil va qumoqli bo‘lib, kam va o‘rtacha darajada sho‘rlangan. Gumus miqdori
0,34-0,54%, harakatchan fosforning miqdori 2,67 mg/kg, kaliy 12 mg/kg
ekanligi kuzatilgan.

Xorazm viloyati tuproq xaritasi ( masshtabi 1:900000).

8. RESPUBLIKANING JANUBIY XUDUDI TUPROQLARI.
QASHQADARYO VILOYATI TUPROQLARINING TAVSIFI.

Viloyatda quyidagi tuproqlar tarqalgan bo‘lib, ulardan sug‘oriladigan va
lalmikor dehqonchilikda keng foydalanilmoqda. Lalmi jigarrang tuproqlar
mexanik tarkibiga ko‘ra o‘rta va og‘ir qumoqlidir. Eroziyaga uchramagan
tuproqlarning haydalma qatlamidagi gumus miqdori 2,2-4,9% ni, kuchli
yuvilmagan tuproqlarda 1-2% ni tashkil etadi. Yalpi azot miqdori 0,10-0,2%

144