Page 142 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik
P. 142
Navoiy viloyatining sug‘oriladigan sur tusli-qo‘ng‘ir tuproqlar: tuproqlar
tog‘ etagining nishabli qiyaliklarida rivojlangan. Mexanik tarkibiga ko‘ra o‘rta
va engil qumoqli. 30-50 sm chuqurlikda shag‘al yoki siniq toshli-shag‘allar
uchraydi. Yangidan sug‘oriladigan tuproqlarda gumus miqdori 0,6-0,8% ni,
azot 0,02-0,4% ga teng. Qadimdan sug‘oriladigan tuproqlarda gumus miqdori
1,2-1,5%, azot 0,06-0,09%, yalpi fosfor 0,05-0,16%, kaliy esa 1,2-2,0% atrofida
tebranib turadi. Bu tuproqlar sho‘rlanmagan va kam sho‘rlangan.
Sug‘oriladigan cho‘l-o‘tloqi tuproqlar: juda zich yotqiziqlar to‘shalgan
qumli massivlarda sug‘orish natijasida hosil bo‘lgan. Sizot suvlarining sathi 2-3
metrgacha. Mexanik tarkibiga ko‘ra qumloq-qumli. Gumus miqdori 0,3-0,5%,
azot 0,01-0,03, fosfor 0,06-0,10% atrofida tebranib turadi. Shamol eroziyasi va
sho‘rlanishga o‘rtacha va kam darajada uchragan.
Sug‘oriladigan taqir-o‘tloqi tuproqlar: Zarafshonning ikkinchi qayir usti
terrasasida joylashgan. Mexanik tarkibiga ko‘ra engil va o‘rta qumoqli, 0,5-1
metr chuqurlikda shag‘al uchraydi. Gumus miqdori 0,6-1,3%, azot 0,04-0,08%,
yalpi fosfor 0,10-0,12% ni tashkil etadi.Tuproqlar kam va o‘rtacha darajada
sho‘rlangan.
Sug‘oriladigan o‘tloqi tuproqlar: tog‘ etagining nishabli hududlari va
daryo terrasalarining yuqori qismlarida uchraydi. Haydalma qatlamlarda gumus
miqdori 1-1,5%, azot 0,07-0,12% ni tashkil qiladi. Yangidan o‘zlashtirilgan
tuproqlarda gumus miqdori 0,4-0,8%, azot 0,02-0,06% atrofida tebranib turadi.
Bu tuproqlar orasida sho‘rlanmagan va kuchsiz darajada sho‘rlangan tuproqlar
uchraydi.
Navoiy viloyati tuproq xaritasi (masshtabi 1:300 000).
7. QUYI AMUDARYO VOHASI TUPROQLARI.
Quyi Amudaryo vohasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Xorazm viloyati
xududini o‘z ichiga oladi.
QORAQALPOG‘ISTON RESPUBLIKASI TUPROQLARINING TAVSIFI.
Qoraqalpog‘iston Respublikasida turli tuproqlar tarqalgan bo‘lib,
sug‘oriladigan tuproqlarining meliorativ holati respublika bo‘yicha eng og‘ir
142
