Page 32 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

gumus miqdorining kamligi, chirindili qatlamning ancha cho‘ziqligi,
mikroagregatli ekanligi bilan birga mikroagregatlarning ham yaxshi
ifodalanganligi, yuqori g‘ovakligi va ancha yaxshi g‘ovak qovushmasi,

kesmasining barcha qatlamlari karbonatli bo‘lishi, tuproq kesmasining yuqori
qatlamlarida karbonatning quyi qatlamga nisbatan kam. Bo‘z tuproqlar
kesmasining yuqori qismida gumus miqdori kamroq bo‘lganligi sababli uning
rangi ochroq.
A1-gumusli qatlam qalinligi 12-17sm atrofida, Ab – gumusli qatlam osti
qatlami, 15sm.da. 25sm.gacha bo‘lib, rangi-tusi malla tusli sarg‘ish bo‘z rangli,
Bk-karbonatli illyuvial qatlami eng kamidaa 60 sm.dan 100 sm.gacha bo‘lib,

tuproqning bu qatlaning rangi-tui och qo‘ng‘ir, malla tusli.
Tuproqlarning morfologik belgilari.
lyoss yotqiziqlarida shakllangan eroziyaga uchramagan tuproqlarining
rangi-tusi kul rang, gumusli qatlamining qalinligi 78sm, o‘rta qumoq tuproq;
eroziyaga uchragan tuproqlari kulrang sarg‘ish, gumusli qatlamining qalinligi

48sm; eroziya ta’sirida yig‘ilib to‘plangan tuproqlarining rangi-tusi to‘q kul
rang, gumusli qatlamining qalinligi 83sm; o‘rta qumoq tuproqlardan iborat.
Neogen yotqiziqlarida shakllangan eroziyaga uchramagan tipik bo‘z
tuproqlarining tusi kulrang-qo‘ng‘ir, qizg‘ish, gumusli qatlamining qalinligi
67sm, o‘rta qumoq tuproq; eroziyaga uchragan tuproqlarning rangi-tusi
qo‘ng‘ir-qizg‘ish, gumusli qatlamining qalinligi 47sm; eroziya ta’sirida yig‘ilib
to‘plangan tuproqlarining rangi-tusi och qo‘ng‘ir qizg‘ish, gumusli qatlamining
qalinligi 71sm; og‘ir qumoq va yengil soz tuproqlardan iborat.

Turli yotqiziqlarda shakllangan tipik bo‘z tuproqlarning morfologik belgilari.
Raimbaeva.G.Sh. ma’lumotlari 1997y.
Lyoss yotqiziqlarida shakllangan tipik bo‘z tuproq. 5.1-jadval
Kesma Eroziya Relyefi Qiyaligi Gumusli Chimli Mexanik Karbonatlarning
raqami darajasi qatlam (haydalma) tarkibi yuqori
qalinligi, sm qatlam tusi chegarasi,sm
(A+B1+B2)
0
1 Eroziyaga Suv 0 78 kulrang O‘rta 30
uchramagan ayirg‘ich qumoq

0
2 O‘rtacha Qiyalik 4,5 48 Kul rang O‘rta 25
eroziyaga sarg‘ish qumoq
uchragan

3 Yuvilib Etak 0,7 83 To‘q O‘rta 32
0
to‘plangan kulrang qumoq

Neogen yotqiziqlarida shakllangan tipik bo‘z tuproq. 5. 2-jadval

Kesma Eroziya Relyefi Qiyaligi Gumusli Chimli Mexanik Karbonatlarning
raqami darajasi qatlam (haydalma) tarkibi yuqori
qalinligi, sm qatlam tusi chegarasi,sm
32