Page 216 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

200 sm chuqurligiga kirib boradi. May oyining oxiriga kelib tuproq
0
yuzasida kuzatiladigan faol harorat (10 S dan yuqori) avgust oyining
o‘rtalariga borib tuproq gruntining 160-170 sm chuqurligiga kirib boradi.
0
15 S dan yuqori bo‘lgan harorat tuproqning bor-yug‘i 5 sm qatlamida
kuzatiladi va 10 iyundan 25 avgustgacha bo‘lgan davr oralig‘ida saqlanib
0
turadi. 20 S dan yuqori tuproq harorati esa kuzatilmaydi.

Чуқурлик, см -10 0 10 20
200 150 100 50 0
0 100 200

Атмосфера ёғинлари
ва парланиш,мм

Ёғин

Ц

Ҳаво ҳарорати

32-rasm. Tog‘ jigarrang tuproqlarning shimoliy qiyaligidagi harorat rejimi,

1970 yil

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan ma’lum bo‘lishicha, shimoliy
qiyalikdagi o‘simlik qoplami tuproq yuzasiga quyosh nurini to‘g‘ri
o‘tkazmagan holda chirindilardan tashkil topgan g‘ovak issiqlik

o‘tkazmaydigan izolyasiya qatlamini hosil qiladi va shu bilan uning ostida
hosil bo‘lgan tuproqlarning issiqlik rejimini shakllanishida muhim rol
o‘ynaydi.

Qiyalik ekspozitsiyalarning issiqlik rejimi organik va mineral
moddalar to‘planishining jadal borishi uchun qulay hisoblanadi. Bu esa
tog‘ jigarrang ishqorsizlangan tuproqlarning yuqori qatlamlarida
gumusning ko‘p miqdorda to‘planishiga olib keladi. Shimoliy qiyalikda

tuproq yuzasining maksimal o‘rtacha oylik harorati avgust oyida aniqlandi
va u 20 S ni tashkil etdi (40-jadval).
0

211