Page 236 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

41-rasm. Tuproqning yuza qismidagi haroratni o‘lchash asbobi
(“Termopauk” AFI)

Tuproqning solishtirma issiqlik sig‘imi, issiqlik zahiralarini hisoblash
va tuproqning boshqa termik xossalarini o‘rganish uslublari V.I.Dimoning
“Teplovoy rejim pochvы” degan ilmiy ishida o‘z izohini topgan.

Tuproq haroratini aniqlash usullari. Tuproq yuzasining kuzatish
muddati (biror aniq vaqt payti) dagi haroratini o‘lchash uchun muddatli
termometr TM-3, tuproq yuzasining kuzatish muddatlari oralig‘idagi eng
yuqori haroratini o‘lchash uchun maksimal termometr TM-1, tuproq

yuzasining kuzatish muddatlari oralig‘idagi eng past haroratini o‘lchash
uchun minimal termometr TM-2 lar ishlatiladi. Agrometeorologik
o‘lchashlarda eng ko‘p ishlatiladigan termometr muddatli psixrometrik

termometrlardir. Barcha suyuqlikli termometrlar kabi psixrometrik
termometr ham uchta asosiy qismdan: silindrik yoki sharsimon shakldagi
shisha rezervuar va unga kavsharlangan kapillyar (ingichka) kanali bor
shisha naycha (trubka) hamda bo‘limlarga taqsimlangan shkaladan tashkil

topgan. Rezervuar va kapillyarning ma’lum qismi simob bilan to‘ldirilgan.
Kapillyar nay va shkala shisha nay ichiga joylashtirilgan (42-rasm).

Simobli termometrlar harorat o‘zgarganida simob hajmining
o‘zgarishiga asoslanib ishlaydi. Bunday termometr yordamida ancha past,
masalan - 38,9S dan past haroratni o‘lchash mumkin emas. CHunki, bu
haroratda simob qotadi va termometr ishdan chiqadi.

Maksimal termometr simobli, unda sut rangli shishaga shkala
chizilgan bo‘lib, rezervuari silindrik yoki sharsimon bo‘ladi. SHkalaning

chegaralari -36C dan +51C gacha yoki -21C dan +71C gacha bo‘ladi.
SHkaladagi 1 ta bo‘lim qiymati 0,5C ga teng.

231