Page 237 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

42-rasm. Suyuqli termometrlarni o‘rnatish

Termometrning maksimal ko‘rsatishi maxsus shtift (shisha tayoqcha)
yordamida saqlab turiladi. Termometrni tayyorlashda rezervuar tagiga uchi

kapillyarga kirib turadigan qilib kichkina shisha shtift payvand qilingan.
Buning natijasida rezervuardan kapillyarga o‘tish yo‘li torayib qoladi (bu
holda rezervuardan kapillyarga o‘tish yo‘li kapillyardagi kanal kesimidan

kichikroq kesim yuzli halqadan iborat bo‘lib qoladi).
Meteorologik stansiyalarda tuproq yuzasining haroratini o‘lchash
uchun termometrlarni maxsus ochiq (o‘tdan tozalangan) va yumshatilgan

maydon markaziga o‘rnatiladi. Uchala (muddatli, maksiml, minimal)
termometrlar bir-biridan 10-15 sm masofaga, rezervuarlarini sharqqa
qaratib va tuproqqa botirib o‘rnatiladi. Rezervuarlar tuproqqa zich tegib

turishi kerak. Muddatli va minimal termometrlar gorizontal, maksimal
termometr esa rezervuarga tomon ozgina qiya qilib o‘rnatiladi, ya’ni
rezervuarini pastroq qilib o‘rnatiladi.
Tuproq haydalma qatlamining haroratini Savinov tirsakli

termometrlari TM-5 bilan o‘lchanadi. Savinov termometrlari komplekt
tarzda chiqariladi, 1 ta komplektda tuproqning 5, 10, 15, va 20 sm
chuqurliklaridagi haroratini o‘lchashga mo‘ljallangan 4 ta termometr

bo‘ladi (43-rasm).
Tirsakli termometrlarni ham tuproq yuzasining haroratini o‘lchash
uchun termometrlar joylashtirilgan maxsus maydonchaga joylashtiriladi.
Tuproqning katta chuqurliklaridagi haroratini TPV-50 tipidagi

simobli tortma termometrlar bilan o‘lchanadi. To‘liq komplektda 8 ta
tortma termometr bo‘lib, ularni 20, 40, 60, 80, 120, 160, 240 va 320 sm
chuqurliklarga o‘rnatiladi. Bunday termometrlarni ko‘p yillarda kuzatishga

232