Page 245 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

to‘plangan. Barcha ma’lum bo‘lgan xulosalar va formulalarni
oydinlashtirish imkoniyati mavjud emasligidan kelib chiqqan holda, turli

xil mualliflar tomonidan bildirilgan nisbatan eng mashhur yakuniy
natijalargagina to‘xtalib o‘tishni maqsadga muvofiq hisoblaymiz.
Botxer, Polder va Vansenten (1946) Maksvell g‘oyalarini

rivojlantirish orqali quyidagi ko‘rinishdagi formulani tavsiya qilishgan:
 1 N  1 
 

σ = σ0 1   V (  )   


 3 i t  i i 0 a, b, c   ( i  ) G a 

 

Bu erda Ga – shakl omili bo‘lib, uning son qiymati zarrachalarning
shakliga bog‘liq hisoblanadi. Formula (11.11) ellipsimon shakldagi
zarrachalar uchun keltirilgan. Sferik (sharsimon) shakldagi zarrachalar
uchun esa quyidagi formulaga amal qilinadi:

 1  N V   1
i
3   i   2 
1  i
i
YAssi cho‘ziq plastinka shaklidagi zarrachalar uchun Ga = 1, Gb = Gc
= 0.
Brugmen tomonidan formulaning boshqa bir varianti taklif qilinadi
(1935):

1 – Vi =  i   0  B   2(3 3 G)( i / 0 1  )  C ,



 i  0     3  2 3 G)( i / 0  ) 
(
1
Bu erda, V = 1 3 G  6 G a 2 , S = 1 ( 2  3G a ) 2
a
1 3 G a 2 (  3G a )( 1 3G a )
1
Sferik shakldagi zarrachalar uchun Ga = va
3
1 – Vi =  i   0  3 / 1


 i  0   
Cho‘zinchoq ellipsoid shakllar uchun Ga = Gb, Gc = 1 – 2Ga.
Plastinkalar uchun Ga = 0 va

1 – Vi =      2  i
0
i
   0   2  i
i
Zarrachalarning shaklining tizim samarali elektr o‘tkazuvchanligiga
ta’siri aniq holatda Burger – Eyken formualasida aks etadi:
1 1 (  / )LV
σ = σ1 2 1 2 ,
1 (L  ) 1 V 2
Bu erda, V1 va V2 – asosiy muhit va aralashma fazaning hajmini

ifodalaydi, L qiymat zarrachalarning shakliga bog‘liq bo‘lib, sharsimon,
silindrsimon va yupqa, cho‘zinchoq ko‘rinishdagi plastinkalar uchun mos
ravishda quyidagi qiymatlarga teng hisoblanadi:

240