Page 47 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

1932 yilda N.A.Kachinskiy desperslik (bu so‘zning ma’nosi tuproqni
agregatlik bo‘laklarini uni tashkil etgan mexanik elementlarga ajralish

qobiliyati) sonini hisoblash uchun quyidagi formulani kashf etadi:

100 à 
Kd  , %
b
bu erda,
Kd - disperslik soni, % hisobida;

a - mikroagregat tahlilda ajratilgan il > (0,001 mm) miqdori, massaga
nisbatan % hisobida;
v - mexanik tahlil natijasida ajratilgan il > (0,001 mm) miqdori,

massaga nisbatan % hisobida; 100 % aylantirish koeffitsenti
Misol: tuproqdan mikroagregat tahlilda <0,001 mm zarracha miqdori
8% ajratildi (a=8%), mexanik tahlilda esa bu zarracha miqdori – 20%

(b=20 %) ga teng
8 100
Kd   40 %
20

Agarda Kd soni qancha katta bo‘lsa, tuproqda suvga chidamli
agregatlar miqdori shuncha kam bo‘ladi. SHuning uchun Kd soni qora

tuproqlarda 15-20, O‘rta Osiyoning bo‘z tuproqlarida 30-45, taqirli va
taqir tuproqlarda 75-90 % gacha etadi.
Disperslik sonining aksariyati strukturalilik soni deyiladi. 1932 yilda

P.Fageler o‘zining quyidagi formulasini taklif etdi:

bu erda,
Ks – strukturalilik soni, % hisobida;

1 soz – mexanik tahlilda ajratilgan soz , massaga nisbatan %
1
hisobida;
11 soz – mikroagregat tahlilda ajratilgan soz, massaga nisbatan %

hisobida;
100 - % ga aylantirish koeffitsienti.

1 Soz guruhida P.Fageler <0,001mm dan iborat zarrachalar yig’indisidan tashkil topgan

44