Page 81 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

o‘zining sof og‘irligi bilan belgilangan 10 mm li chiziqqacha kirsa, tahlil
tamom bo‘lgan hisoblanadi.

Bordi-yu, konusning o‘tkir uchi bu jarayonda belgilangan 10 mm li
chiziqdan o‘tib ketsa, unda xamirsimon massadan bir oz namlikni parlatish
lozim, agarda 10 mm li chiziqqa etmasa, uni bir oz namlash kerak.

Shundan so‘ng darhol tuproq massasidan uning namligini aniqlash uchun
namuna olinadi. Namlikni aniqlash va hisoblash gigroskopik namni
o‘rganish tartibida olib boriladi.

12-rasm. Vasilev balansirli konusining umumiy ko‘rinishi:
1-tuproq namunasi o‘rnatiladigan maxsus moslama; 2-bir xil shakldagi va
og‘irlikdagi 2 ta metall shar; 3-konusining markaziy ushlagichi; 4-o‘tkir uchli konus
(uning umumiy balandligi 25 mm, tuproq massasiga kirish balandligi 10 mm); 5-
yopishqoqligi aniqlanishi kerak bo‘lgan namlangan tuproq namunasi solingan
alyumin stakancha.

Tahlil 3-4 marta takrorlandi. Olingan ma’lumotlar absolyut quruq tuproq
massasiga nisbatan foiz hisobida beriladi va bu ko‘rsatkich tuproq

yopishqoqligining quyi chegarasi deb hisoblanadi.
Tuproq yopishqoqligining yuqori chegarasini aniqlash
(Atterberg uslubi). Tuproq yopishqoqligining quyi chegarasini aniqlashda
qolgan xamirsimon massaga har bir tuproq namunasi olingan chuqurlikka

monand holda tuproq solinib, yaxshilab aralashtiriladi. So‘ngra
tayyorlangan tuproq massasidan bir bo‘lak olib, kaftlar orasida qalinligi 3-
4 mm keladigan loyli shnur qilinadi, so‘ngra uni kaftda ozgina siqilgan

holda tekis yaltiroq oq qog‘oz ustida yumatiladi. Yumalatish loyli shnur
kattaligi 0,5-1,0 sm bo‘lakchalarga etguncha davom ettiriladi. So‘ngra bu

76