Page 92 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

Shunday qilib yuqorida keltirilgan ma’lumotlar O‘rta Osiyoda
sug‘oriladigan tuproqlarning strukturalilik holati MDHning Evropa

qismida joylashgan tuproqlardan farq qilishini ko‘rsatadi.

14 – rasm. Tuproq agregatli holatining ho‘l va quruq elashda o‘zgarishi:
1-og‘ir qumoq; 2-soz tuproq; 3-o‘rtacha qumoq

Tuproq strukturasining hosil bo‘lishi. Tuproq strukturasining hosil

bo‘lishi unda mavjud bo‘lgan kolloidlarning xossa va xususiyatlari bilan
hamda kolloidlarning tuproq eritmasidagi xarakteri bilan bog‘liq.
Dastavval kolloidlar koagulyasiya jarayonida amorf holatdan qattiq

(cho‘kma) holatga o‘tish qobiliyatiga ega bo‘lishi lozim. “Koagulyasiya”
termini lotincha “soagulatis”, ya’ni cho‘kmoq, ivimoq, quyilmoq

ma’nosini beradi.
Koagulyasiya jarayonida dastlab tabiiy agregatlar keyinchalik
birlamchi agregatchalar, elektr zaryadlari ta’sirida yoki yuza

energiyasining mavjudligi tufayli ikkinchi, uchinchi va yuqori tartibli
mikroagregatlar vujudga keladi.

Bu tartibda hosil bo‘lgan agregat bo‘lakchalar keyinchalik har xil
yo‘llar bilan yiriklasha boradi. Keyingi yillarda olib borilgan tekshirishlar
agregatlarning suvga chidamliligi va mexanik qattiqligi gidromorf

tuproqlarning pastki qatlamlaridagi issiqlik va suv rejimlarining
o‘zgarishidan kelib chiqadigan kimyoviy jarayonlar – oksidlanish va

87