Page 142 - Қодирова_электрон монография 2024

Фосфатаза фаоллиги тупроқларда фосфорнинг органик ва
минерал шакли миқдорига боғлиқ равишда учламчи давр

ётқизиқларида шаклланган тўқ тусли бўз тупроқларда баҳорда устки
қатламларда 0,70-1,26, лёссларда шаклланган тўқ тусли бўз
тупроқларда 2,05-2,48; тоғ жигарранг карбонатли тупроқларда 2,15-

3,05;

7 7

6 6
5 5

4 4
3 3
2 2

1 1
0 0
1 2 3 4 1 2 3 4 5 6
Фосфатаза 1,26 2,48 3,05 6,94 Фосфатаза 2,2 2,4 2,42 2,82 3,15 3,2

а) б)
31-расм. Тоғ ва бўз тупроқлар минтақаси тупроқларида фосфатаза
фаоллиги
а: 1-учламчи ётқизиқларда шаклланган тўқ тусли бўз тупроқ; 2-
лёссларда шаклланган тўқ тусли бўз тупроқ; 3-тоғ жигарранг карбонатли
тупроқ; 4- тоғ жигарранг типик тупроқ.
б: 1-суғориладиган ўтлоқи-бўз тупроқ; 2-эскидан суғориладиган оч
тусли бўз тупроқ; 3-янгидан суғориладиган типик бўз тупроқ; 4-эскидан
суғориладиган ботқоқ-ўтлоқи тупроқ; 5-эскидан суғориладиган бўз-ўтлоқи
тупроқ; 6-эскидан суғориладиган ўтлоқи тупроқ.

Бўз тупроқлар минтақасининг суғориладиган тупроқлари тоғ
олди минтақаси (тоғ жигарранг типик тупроқлари бундан мустасно)
ва чўл минтақаси тупроқларига нисбатан ҳаракатчан фосфор билан

ўртача ва юқори таъминланганлиги боис фосфатаза фаоллиги ҳам
бирмунча ошиши кузатилади. Бу ҳолатни суғориладиган тупроқлар

деҳқончиликда жадал фойдаланилиши давомида уларга ҳар йили
органик ва минерал ўғитлар солиниши тупроқдаги ҳаракатчан
фосфор билан етарлича таъминланишига имкон яратиши билан
изоҳлашимиз мумкин.

Сурхондарё воҳаси чўл минтақаси тупроқлари пайдо
бўлишининг табиий-иқлим шароитлари, тупроқларнинг генетик
хусусиятлари ва шўрланиш жараёнларига боғлиқ равишда

фосфатаза фаоллиги тоғ ва бўз тупроқлар минтақаси тупроқларига

128