Page 7 - Қодирова_электрон монография 2024
P. 7
тўпланиши, Холодныйнинг«шиша устида ўстириш» услуби ёки
Перфильев капиллярлари бўйича микроорганизмлар миқдори ва тур
таркибини аниқлаш ҳамда бошқаларни киритиш мумкин [1.8; 204-
б.]. Актуал биологик фаоллик кўрсаткичлари гидротермик
шароитларга боғлиқ равишда жуда ўзгарувчан ҳисобланади ва
тупроқнинг турли типларида турлича ҳолатда бўлиб, 10 мартадан
100 мартагача фарқланади [3.26; 448-б.].
Потенциал биологик фаоллик – бу биологик жараёнлар кечиши
учун оптимал бўлган қатъий назорат қилинадиган лаборатория
шароитида аниқланадиган фаолликдир. Потенциал биологик
фаоллик кўрсаткичларига кўпинча тупроқ ферментлари, турли озиқа
муҳитларига экиш, тўғридан тўғри ва люминесцент микроскопия
орқали аниқланадиган тупроқнинг микробиологик тавсифи ва
бошқалар киритилади [1.8; 204-б.]. Турли антропоген таъсир
натижасида ўзгарган тупроқ типларининг потенциал биологик
фаоллигини аниқлаш уларнинг БФ ўзгариши бўйича
деградацияланиш ёки тупроқ тизимларининг чидамлилик
даражасини аниқлаш имконини беради.
Бир қатор ишларда [3.48; 303-б.; 3.11; 349-б.; 1.8; 204-б.; 3.28;
350-б.; 3.31; 385-б.] биологик фаолликни аниқлаш ва баҳолашнинг
комплекс ёндашуви тупроқда кечадиган биологик жараёнларнинг
турли аспектларини ифодалайдиган энг информатив
кўрсаткичларини танлашга асосланган. Буларга тупроқнинг
микробиологик ва ферментатив фаоллиги, тупроқнинг нафас олиши
ва тупроқдаги гумус миқдори киради.
Маълумки, унумдорликни чуқур англаш асосларини ишлаб
чиқишда биологик омилларга катта эътибор қаратилади. Тупроқ
ҳосил бўлиш жараёнлари ва унинг унумдорлигида тупроқда
узлуксиз тарзда амалга ошувчи микробиологик жараёнлар муҳим
рол ўйнайди.
Тупроқларнинг микробиологик фаоллигини ўрганиш бўйича
тадқиқотлар ҳозирги кунда жуда муҳим аҳамиятга эга ҳисобланиб,
бунда тупроқ ҳосил бўлишида табиий ва антропоген омилларга катта
эътибор қаратилади ва шунга боғлиқ ҳолатда ундан фойдаланиш
давомида тупроққа таъсир кўрсатувчи воситаларнинг
мураккаблашиши ва кучайиши назарда тутилади.
Кўпгина тадқиқотчилар [3.41; 326-б.; 2.54; 152-156-б.; 2.99;
249-260-б.] томонидан тупроқ микроорганизмларининг фаолияти
муҳитнинг экологик-географик шароитлари билан чамбарчас
6
