Page 127 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

davrida umumiy hosilga nisbatan 0,8, gullash oldidan 8,4 foiz quruq

modda to‘playdi. Quruq moddaning eng ko‘p to‘planishi birinchi
ko‘saklar ochilishi davriga to‘g‘ri keladi. Qiyg‘os gullash va hosil

to‘plash davrida bir tup g‘o‘za bir kecha-kunduz davomida 3,03-4,56 g

atrofida quruq modda to‘playdi. Shu sababdan ham amal davri davomida
g‘o‘za tarkibidagi azot miqdori bir xil bo‘lmaydi. Shonalash davrigacha

yig‘ilgan azot o‘simlikning o‘suv organlarida to‘planadi, keyinchalik

o‘simlik tarkibida yalpi azot miqdori ko‘paysada, o‘suv organlarida
to‘planmasdan, kamayib boradi.Tuproqdan olib chiqib ketiladigan azot

miqdori faqat hosil miqdoriga bog‘liq bo‘lmasdan, balki hosil sifatiga,

g‘o‘za tupining turli qismlaridagi azot miqdoriga ham bog‘liqdir.
Odatda, paxta hosili 20-30 s/ga bo‘lganda, o‘simlikning reproduktiv va

vegetativ qismlari o‘rtasidagi nisbat 1:1,5 ga teng bo‘ladi, ya’ni 1 t paxta

xom ashyosiga 1,5 t poya, barg, chanoq va boshqalar to‘g‘ri keladi.
Hosil miqdorining ortishi bilan bu nisbat paxta foydasiga o‘zgaradi.

Demak, tuproqdan chiqib ketadigan azot miqdori hosilga hamda vegativ

qismlarning unga bo‘lgan nisbatiga bog‘liq bo‘ladi. G‘o‘zaning azotga
bo‘lgan talabini bir nechta davrga bo‘lish mumkin. O‘simlikning azotga

talabchanligi chigit una boshlagandan boshlab namoyon bo‘ladi. Yer
betiga chiqqan nihollar avvaliga chigit tarkibidagi zahira azot hisobidan

oziqlanadi. Chin barg paydo bo‘lib, fotosintez boshlanishi bilan

o‘simlikning tuproqdagi azotga ehtiyoji ortadi, ya’ni azotga bo‘lgan
talabning birinchi davri boshlanadi.

G‘o‘zaning azotga talabchanligining ikkinchi davri 2-3 chin barg

chiqqandan birinchi shona paydo bo‘lguncha bo‘lib, bu davrda
o‘simlikning bosh poyasi tez o‘sadi, yangi barglar paydo bo‘ladi, o‘suv

qismlari jadal shakllanadi. G‘o‘zaning azot va boshqa elementlarga
talabi keskin ortadi, quruq modda to‘planishi kuchayadi. Lekin bu

davrda o‘simlik tomonidan o‘zlashtiriladigan barcha azotning atigi 3-5

foizi o‘zlashtiriladi. Ikkinchi davrda g‘o‘zaning azotga talabi ortibgina
qolmay, balki o‘simlik tarkibida azotli organik moddalarning hosil

bo‘lishi ham ko‘payadi.

Shonalashdan birinchi gul paydo bo‘lguncha o‘tadigan muddat
azotga talabchanlikning uchinchi davri hisoblanadi. G‘o‘za xayotida

127