Page 165 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

o‘sish va rivojlanishini kuzatilishi dalada osayotgan o‘simliklarni

kuzatishga qaraganda osonroqdir. Har qaysi o‘simliklarning
hosildorligini meva hosil qiladigan organlarini tashlashini va hosil

tugishini to‘la va aniq hisobga olish uchun o‘simliklarni holati to‘la

ta’riflab yozib boriladi, zarur deb topilganda esa gullariga yorliqlar
(qog‘ozdan) yozib qo‘yiladi. To‘kilgan meva elementlari har 3 yoki 5

kunda sanab yozib qo‘yiladi.

Hisobot (daftar) natijalari ostida meva elementlarining to‘kilish
xarakteriga va ayrim omilar qanday ta’sir qilishini belgilash va bu ta’sir

g‘o‘zaning yoshi bilan bog‘liq holda va shona xamda tugunlarning

yoshiga qarab qanday o‘zgarishini aniqlash mumkin bo‘ladi. Xar bir tup
g‘o‘zaning hosili alohida xisobga olinadi. Hosilni strukturasi muffassal

o‘rganiladigan bo‘lsa, tupidagi hosil shoxi aniq ko‘rsatiladi. Va vazni

alohida o‘rganiladi. O‘simliklarning quruq massasi hisobga olinadigan
bo‘lsa, o‘suv davri davomida to‘kilgan xamma qismlari (barg, meva va

tugunchalari) xar qaysi idish bo‘yicha yoki butun variant bo‘yicha

alohida xaltachalarga yig‘ib boriladi va vazni aniqlanadi.
Vegitatsion tajribalarda fenologik kuzatishlar yoki boshqa omillarni

ta’siri o‘rganiladi, shonalash, gullash, meva tugish va pishish jadalligi
dala tajribalarida qanday bajarilsa shu uslubiyat asosida bajariladi. Lekin

o‘simliklar sonidan farq qiladi.

Vegitatsion tajribalarda o‘simliklar soni ekin turiga qarab
belgilanadi. Bunda ekinning va navning biologik xususiyati,

o‘rganilayotgan omil xisobga olinadi. Masalan g‘alla ekinlarida urug‘

sosudlarga o‘simliklarning oziqlanish maydonini xisobga olgan holda
qalin ekiladi.

14- rasm. Makkajo‘xori bilan olib borilayotgan vegitatsion tajribalar
165