Page 168 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

Ya’ni, tajribalarda tadqiqotchi vigitatsion tajribalarda o‘simlik

uchun qulay bo‘lgan sharoit yarata oladi. Vegitatsion idishlarda tajriba
o‘tkazish dala sharoitida olib boriladigan tajribalardan shu jihatdan

ancha ustunlik qiladi.
Biroq tajriba o‘tkazuvchi boshqara olmaydigan, tez o‘zgarib

turuvchi tabiy sharoitlarning o‘simliklarga ta’sirini o‘rganish jihatdan

qaraganda dala sharoitidagi tajribalar vegitatsion tajribalarga nisbatan
avzaldir. Dala sharoitida qo‘yiladigan tajribadan olinadigan ma’lumot va

xulosalar bir necha yillar davomida olib borilgan ilmiy ishlar yakuni
bo‘lishi lozim, chunki xar yili iqlim sharoiti o‘zgarib turadi. Lekin ko‘p

qaytariqli vegitatsion tajribalarda kerakli bo‘lgan ma’lumotlar olish

uchun bir-ikki yil yetarli bo‘ladi.
O‘simliklarni vegitatsion tajribalarida o‘stirish usullari dala

sharoitidan farq qiladi. Shu sababli tabiy sharoit xususiyatlarini xisobga
olmasdan turib tajriba natijalarini dala sharoitiga ko‘chirish mumkin

emas. Shunga qaramay ko‘plab nazariy ahamiyatga bog‘liq ilmiy
tadqiqotlar dastlab vegitatsion tajribalarda o‘rganiladi.

O‘z navbatida vegitatsion tajribalar o‘tkazilish texnikasi va

sharoitiga ko‘ra xilma-xil bo‘lishi mumkin. Vegitatsion tajriba sharoitida
o‘simliklar tuproqda, qumda, shag‘alda yoki suvli muhitda o‘stirilishi

mumkin. Ba’zan maxsus tadqiqotlarda o‘simliklar suv-qum yoki suv
tuproq muhitida o‘stiriladi.

O‘simliklar tuproq sharoitida o‘stirilib olib boriladigan vegitatsion
tajribalarning dala tajribalaridan farqi va ma’lum darajada afzalliklari

mavjud bo‘lib, ular quydagilardan iborat:

1) Tuproqlarning yaxshi aralashtirilishi natijasida barcha sosudlarda
(idishlarda) tuproq deyarli bir xil darajaga keltiriladi, natijada dala

sharoitida qaytariqlar bo‘yicha ko‘p uchraydigan tafovutiga chek
qo‘yiladi;

2) Tuproqda o‘simlik uchun kerakli bo‘lgan namlikni saqlab turish
va noqulay iqlim sharoitining ta’sirini bartaraf etish imkoniyati vujudga

keladi;

3) Vegitatsion tajribalarda maqbul sharoitlarning yaratilishi
(yorug‘lik, issiqlik, namlik) natijasida o‘simliklar dala sharoitlaridagiga

nisbatan mineral oziqalardan samaraliroq foydalanadi.

168