Page 34 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма
P. 34
keyingi vaqtda o‘simliklar seleksiyasida va agrometeorologiya sohasida
faktorlarni aniq modellashtirish maqsadida keng qo‘llanilmoqda.
Lezimetr qurilmalarida muhit, qumlik, mayda toshlik yoki suvli bo‘lishi
mumkin. Tajribaning maqsadida shu muhitlarda o‘stirib o‘rganilayotgan
faktor bilan o‘simlik hosildorligi o‘rtasida bog‘liqlik aniqlanadi. M.A.
Belousov o‘z shogirdalari bilan lezimetni suvli muhitda (gidroponik)
g‘o‘zaga ozuqa moddalarining ta’sirini o‘rgangan. Bunda talab
qilinadigan moddalar suvda eritilib berib borilgan va qolgan muhitlar
ham nazorat qilib turilgan. Olingan hosilni gektardagi hosildorlikka
aylantirib hisoblaganda har gektar maydonda 103,2 setnerdan hosil
olishga yerishildi. Xuddi shunday maqsaddagi tajriba Tojikiston
dehqonchilik ilmiy tadqiqot institutida Domlajonov va Jumanqulovlar
tomonidan ham olib borilgan va har gektar maydondan 83,7 sentnerdan
paxta hosili olingan.
Labaratoriya, vegetatsion va lezimatrik tajribalaridan olingan
ma’lumotlaming qanchalik bebaholigidan qat’iy nazar, olingan xulosa
va takliflani ishlab chiqishga tavsiya qilinishi uchun, albatta dala
sharoitida kuzatilib, keyingina xulosa qilinib ishlab chiqishga tavsiya
qilinsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. Dala tajriba kuzatish usuli ilmiy
agronomiya va ishlab chiqarish bilan uzviy bog‘laydi. Dala tajribasidan
olingan aniq ma‘lumotlar ishlab chiqiladi va yangi navlar, ulaming aniq
sharoitidagi agrotexnik tadbirlari mineral va organik o‘g‘itlaming
me’yori konkret sharoit uchun xo‘jaliklarga tavsiya qilinadi.
Dala tajribasidan olingan ma‘lumotlaming aniqlashtirish va
tasdiqlash maqsadida tajriba maydonning tuprog‘i va o‘simliklardan
namunalar olinib, labaratoriya sharoitida tahlil qilinadi. Tuproqning
agrofizik va agrokimyoviy tahlili o‘simliklar tarkibini kimyoviy va
hosilning texnologik sifat ko‘rsatkichlarining tahlillari birgalikda dala
tajribasidan olingan ma‘lumotlami aniqlashtiradi va to‘ldiradi. Bu
ishlani bajarish uchun maxsus uslublar mavjud bo‘lib, unda ulaming
bajarilishi bosqichlari ko‘rsatib o‘tilgan bo‘ladi. Zamonaviy ilmiy
agrokimyoning asoslari bo‘lib, tekshirish ishlarining statistik
rejalashtirishining hamda olingan ma’lumotlardan yanada to‘laroq
ma’Iumot olish uchun ilmiy tekshirish ishlarini matematik modelini
34
