Page 38 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

kuzatuvchi ilmiy tadqiqot olib borish bilan birga chet elda chiqadigan

yoki chet tilida chop etilgan kitoblardan foydalana olishi kerak.
Yuqoridagilami hisobga olib, bugungi kunda yosh mutaxassislami

tayyorlashda chet tilini o‘qitishga katta e’tibor berilmoqda. Ilmiy

hodisalami o‘zgarishlari, kelib chiqishi to‘g‘risidagi juda aniq
bo‘lmagan fikrni ishchi gipoteza deyiladi. Ishchi gipotezalar asosida ish

rejasi ishlab chiqiladi va olib boriladi. K.A.Timeryazev “Gipoteza bu

hodisalami tushuntirishdagi birinchi harakatdir. Hodisalami
tushuntiruvchi gipotezalar, fikrlar ko‘p bolishi mumkin, lekin haqiqat

bitta bo‘ladi”, degan edi.

Gipoteza, bu qalbaki bo‘lsa ham ma’lum darajada o‘z foydasini
beradi. Shuning uchun taniqli bioximik Sent-Beridi - “Hamma

ko‘rmagan narsani ko‘rganingda va hech kim o‘ylamagan narsani

o‘ylaganingda haqiqiy yangilik yaratishing mumkin”, degan edi.
Fanlarning rivojlanishi tarixida ko‘plab gipotezalar paydo bo‘lgan.

Shulardan asosga egalari va mazmunan boylari nazariya shakliga o‘tib,

tajribalar asosida ishlab chiqarishga tavsiya etilgan. Qolganlari tashlab
yuboriladi. Hozirgi kunda esa fanning rivojlanishi ancha jadallashdi.

I.V. Michurin fanning taraqqiyoti haqida: “Izdoshlarim mendan fan
sohasida ilgarilab, fikrlarimizga qarshi chiqish, hattoki mehnatlarimizni

kamsitishi va shu bilan birga fikrlarimizni, ishlarimizni davom ettirishi

kerak” Bu so‘zlari bilan I.V. Michurin kuzatuvchilami ilmiy ishlarning
oldingisini takrorlamaslikka yangi nazariya va gipotezalar ustida ish olib

borishga chorlaydi. Nazariya bilan gipoteza bir-biridan farq qilib ishchi

gipoteza ish darajasi ortishi bilan noto‘g‘ri deb topilishi mumkin.
Nazariya esa fan taraqqiyoti bilan yanada rivojlanib boradi.

Ilmiy loyiha va ishchi dastur tuzish. Ilmiy tadqiqotlar olib
borishda keyingi bosqich ilmiy loyiha tuzish hisoblanadi. Ilmiy ish davr

talabidan kelib chiqqan bo‘lib, sohada mavjud bo‘lgan muammo‘larni

echimini topish uchun qaratilgan bo‘ladi. Bunda, eng avvalo, tadqiqotchi
o‘z oldiga qo‘ygan maqsadlami rejalashtirib, ilmiy ishni olib borish

tartibini loyihalashtiradi. Ma‘umki, har qanday ilmiy ishni sifatli

bajarilishi uchun ma‘lum darajada mablaglar talab etiladi. Ta’Iab
etiladigan mablag‘ning ko‘lami ilmiy ishning davomiyligiga, xajmiga,

38