Page 45 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

Agrokimyoviy xossalariga: tuproq tarkibidagi gumus, makro (azot,

fosfor, kaliy) va mikro (kalsiy, magniy, bor, mis, temir) elementlarining
bir xil bo‘lishi tushuniladi.

Agrokimyoviy omillar o‘rganilayotgan dala tajribalarida, tuproq

tarkibidagi ozuqa moddalar miqdori bir xil ta’minlangan bo‘lishi
maqsadga muvofiq. Bu holat qo‘llanilgan mineral o‘g‘itlarning iqtisodiy

samaradorligi va o‘zlashtirish koeffitsentini aniq ko‘rsatish imkoniyati

yaratiladi.
Agrofizikaviy hossalariga-tuproqning donadorligi, qovushqoqligi,

g‘ovakligi, suv va havo xossalarining bir xilligi tushuniladi.

Fizik-kimyoviy xossalarning bir xilligi deganda-tuproqning
kislotalik darajasining, ya’ni uning bir xil bo‘lishi nazarda tutiladi.

Meliorativ xossalarining bir xilligi-bu sho‘rlanish darajasining bir

xilligi tushuniladi. Meliorativ xossalariga ko‘ra tuproqlar
sho‘rlanmagan, kuchsiz sho‘rlangan, o‘rtacha sho‘rlangan yoki kuchli

sho‘rlangan bo‘lishi mumkin.

Tuproqning biologik xossalari-bu tuproq tarkibidagi turli
organizmlar (chuvalchanglar, qo‘ng‘izlar va boshqa) va

mikroorganizmlar (viruslar, bakteriyalar, zamburug‘lar) tushuniladi.
Shuningdek tajriba dalasining bir xilligini ta’minlash uchun tajriba

maydoning relefi, ya’ni qiyalik darajasi bir xil bo‘lishini ta’minlash

lozim.
Dala tajribalarining tipikligi deganda-ya’ni ma’lumot mintaqa

uchun xos bo‘lgan o‘simlik navini, uning agrotexnikasini va tuproq

iqlim sharoitini o‘zgarishi tushuniladi. Maydonlarni va sharoit uchun
mos bo‘lgan ekinlarni ta’minlashda ekologik muhit ham hisobga olinadi.

Aks holda har qanday tajribadan olingan yangi natija ham o‘z qiymatini
yo‘qotadi. Madaniylashgan yoki yangidan o‘zlashtirilgan yerlarda

tajribalar ayniqsa mineral o‘g‘itlar bilan bog‘liq bo‘lgan dala tajribalari

o‘tkazilganda eskitdan sug‘oriladigan yerlarda nisbatan aniqlik darajasi
past bo‘ladi. Shuning uchun imkoni boricha qadimdan sug‘oriladigan,

madaniylashgan yerlarda dala tajribalari o‘tkazilib, olingan natijalar

asosida ilmiy xulosalar qilinishi maqsadga muvofiqdir.

45