Page 49 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

DALA TAJRIBASINI OLIB BORISH. DALA TAJRIBASINI

TASHKIL ETISH

Tajriba olib borishda tajriba uchun yer tayyorlash eng muhim va
ma’suliyatli tadbirlardan biri hisoblanadi. Tajriba dalasi bir qator

talablarga javob berishi lozim. Bu talablarga: tajriba dalasining tipikligi,
agroximik, agrofizik, meliorativ xususiyatlarining bir xilligi, bir xil

o‘tmishdosh ekinlardan keyin ekilishi, sizot suvlarning joylashishi,
relefi bir xil bo‘lishi lozim.

Tuproq xosalarini o‘rganish uchun tajriba dalasining turli joylarida
konvert usulida beshta joydan, ikkita qatlamdan (haydalma va haydalma

osti) jami 10 tuproq namunalari olinadi. Olingan tuproq namunalari

asosida tuproqning agrofizik, agrokimyoviy va meliorativ xossalari
aniqlanadi.
Tajriba olib borishda va dala tanlashda shuningdek dalaning

kattaligi va tuzilishiga e’tibor berish lozim. Ya’ni, bunda barcha variant

va qaytariqlarni dalaga joylashtirilishi hisobga olinadi. Masalan ekish
meyori 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5, 6 mln/ga bo‘lgan 7 ta variantdan iborat dala

tajribasi uchun yer tanlashimiz lozim.
2
Tajribada har bir variantning maydoni 100 m , ya’ni eni 3,6 metr,
uzunligi 27,8 metrdan iborat. Tajriba to‘rtta qaytariqda olib borilsa va
barcha qaytariqlar bir yarusda joylashtirilsa tajriba uchun quydagicha

dala maydoni talab etiladi.
Tajribada jami variantlar 7x4=28 da delyankada joylashtiriladi. Va

bunda delyankaning eni 28x3,6=100,8 metrni tashkil etadi. Dalaning
ikki tomonidan 5 metrdan 10 metrdan himoya maydoni ajratiladi.

Demak, tajriba dalasining umuiy kengligi 111 metrni tashkil qiladi. Har

bir delyankaning uzunligi 28 metrdan iborat. Himoya maydoni uchun
5x2=10 metr, o‘q ariq va tashlama ariqlar uchun 2 metr, yo‘laklar uchun
2 metr ajratiladi.

28+10+2+2=42 metr

Biroq, sug‘oriladigan sharoitda har bir egatning uzunligi 70-80
metrdan kam bo‘lmasligi maqsadga muvofiqdir. Demak, tajriba

dalasining umumiy maydoni 0,8-1,0 gektarni tashkil qiladi. Agar har bir
2
delyankaning maydoni 200m bo‘lganda bu ko‘rsatkich ikki barobar
yuqori, ya’ni 1,6-2,0 gektarni tashkil etadi.
49