Page 52 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

I II III IV

St 1 2 St 1 2 st 1 2 St 1 2

5-rasm. Standart tajriba uchastkasini joylashtirish

Standart usulida har bir variant o‘ziga yaqin bo‘lgan kontrol variant

bilan taqqoslanadi. Ya’ni, yer maydonining tuproq unumdorligini

o‘zgarishi hisobga olgan holda funksiyalarning oraliq sonini topgan
holda nazorat variantining hosildorligi chiziqli interpolyatsiya usulida

o‘zgarishlar ma’lum darajada xatolik darajasi minimumga yaqinlashadi.

Har bir o‘rganilayotgan variant oldida standart variantli joylashtirish
bir qarashda navlar samaradorligi va agrotexnik tadbirlar to‘g‘risida eng

aniq baho beradigandek ko‘riladi. Biroq, standart usulini qo‘llash va
qiyosiy baholash amaliyoti ularning sezilarli kamchiligi mavjudligini

ko‘rsatadi. Bunda:

- Birinchidan har doim ham yonmayon joylashgan delyankalar
o‘rtasida korrelyatsion bog‘liqlik bo‘lavermaydi;

- Ikkinchidan, variantlar soni ko‘p bo‘lganda (10-12 donadar ortiq)

tajribada o‘rganilayotgan variantlar bir-biridan uzoqroq joylashtiriladi va
unda ularni taqqoslash qiyinlashadi;

- Uchinchidan, standart usul ko‘lamining kattaligidan ajralib turadi

va unda yerdan foydalanish samaradorligi yuqori bo‘lmaydi, ayniqsa
varintlar soni ko‘p bo‘lgan sharoitda bu holat yaqqol nomoyon bo‘ladi.

Keltirilgan kamchiliklar dala tajribalarida variantlarni standart

usulda joylashtirishni keng tarqalishiga asosiy to‘siq bo‘ladi. Bitta yoki
ikkita o‘rganilayotgan variantdan keyin standart variantni joylashtirish,

sistematik ravishda standart variant bilan vizual taqqoslash orqali

nisbatan istiqbolli duragay va navlarni ajratib olish imkoniyatiga ega
bo‘lamiz. Dala tajribalarida variantlarni joylashtirish bo‘yicha eng keng

tarqalgan usul bu – variantlarni sistematik, ya’ni tartibli joylashtirish

hisoblanadi. Ayniqsa bu usul agrotexnik tajribalarda keng tarqalgan.
Variantlarni sistematik usullarda joylashtirish deganda – tajriba bo‘yicha

variantlarni shunday joylashtirishga aytiladiki, unda variantlar

52