Page 60 - Sac Huong Que Nha

Saéc Höông Queâ Nhaø

Trời Nam bể Sở mông mênh,

Cái thân chích địa nghĩ mình xót xa.

Nhìn thu lạnh sương sa lác đác,
Cửa thần môn lén bước, buớc ra.

Ngất trời một giải xa xa,

Thuyền tiên trông đã vượt ra non thần.

Bến Dịch Thủy chần ngần đứng nghỉ,

Tiễn đưa người giọt lụy chứa chan.
Một lời như khóc, như than.

Thôi còn Lương Ngọc, Danh Sơn làm gì?

III - GÓP VÀO ĐẤT NƯỚC

Điều đáng nói là Trường thi Bình Định đã đóng góp cho đất nước những vị anh hùng cứu nước, những
nhân tài, những bậc đại khoa.

1 - Ứng nghĩa Cần Vương:

Các thủ lãnh của Phong trào Cần Vương (1885) ở các tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa
hầu hết xuất thân từ Trường thi Bình Định:

- Lê Trung Đình (黎 中亭; 1863 - 1885) đỗ Cử nhân thứ 17/18 khoa Giáp Thân (1884), người thôn Phú
Nhơn, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi; nay thuộc xã Tịnh Ấn, huyện Sơn Tịnh. Ông là lãnh tụ Phong trào Cần
Vương tỉnh Quảng Ngãi.

- Nguyễn Tự Tân (阮 自 新; 1848 - 1885), đỗ Tú tài khoa Mậu Thìn (1868), người làng Trung Sơn, nay
là thôn Phước Thọ, xã Bình Phước, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Ông cùng Lê Trung Đình và Vũ Hội dựng
cờ khởi nghĩa, chiếm tỉnh thành Quảng Ngãi được 5 ngày.

- Đào Doãn Địch (陶 允 迪; 1833 - 1885) tên thật là Đào Tăng Sắt, tự là Doãn Địch, hiệu là Cao Mô.
Người làng Tùng Giản, tổng Vân Dương, huyện Tuy Phước, phủ An Nhơn (nay là thôn Tùng Giản, xã Phước Hòa,
huyện Tuy Phước), tỉnh Bình Định. Ông đỗ Tú tài khoa Mậu Dần (1878) tại trường thi Bình Định.
Tháng 7- 1885, được tin Dụ Cần Vương, Hồng lô tự Thiếu khanh Đào Doãn Địch chiêu mộ 600 quân,
khởi lên ứng nghĩa, chiếm thành Bình Định, bắt Tổng đốc Nguyễn Thận. Ông lên thay, điều hành công việc trong
tỉnh dưới ngọn cờ Cần Vương, vì thế dân chúng gọi là Tổng đốc Đào Doãn Địch. Quân Pháp từ Qui Nhơn kéo
lên, ông chận giặc tại núi Trường Úc (nay thuộc xã Phước Nghĩa, huyện Tuy Phước), rồi tại cầu Phong Niên (xã
Phước Lộc, huyện Tuy Phước). Hai bên giao tranh ác liệt, ông bị thương, phải bỏ thành, rút quân về Phú Phong
(nay thuộc huyện Tây Sơn). Tháng 9 năm 1885, ông mất, giao quyền lãnh đạo cho tân khoa Mai Xuân Thưởng.

Ñaøo Ñöùc Chöông 60