Page 168 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

РОБеРТ ЖОН AУМАНН

Ҳарт: Яъни, марказдан узоқлаштирилган процессорлар қай та-
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
риқа умумий мақсадга эришади?
Ауманн: Мутлақо тўғри, яна бир фойдаланиш варианти – компью-
терларни хакерлардан ҳимоя қилиш. Бу – жуда қаттиқ ўйин. Ҳаммаси
худди урушдагидек, ставкалар ҳам жуда юқори, лекин, бу – барибир
ўйин-да. Бу – компьютерлар ва ўйинлар назарияси ўртасидаги ўзаро
алоқанинг бошқа варианти.
яна бир вариант ҳам компьютерлар билан боғлиқ, улар ўйин таклиф
этади, ўйинларни яратади ва такрор ишлаб чиқади. Масалан, интернет
орқали кимошди савдолари. Бу ўйинларда компьютерлардан фойдала-
ниш вариантлари бўлиб, бунда биз компьютер фанларида ўйинлардан
фойдаланишни муҳокама қилдик.
иқтисодиёт, сўзсиз, ўйинлар назариясини татбиқ этишнинг асосий
соҳасидир. Ҳаммаси фон нейман ва Моргенштерннинг «Ўйинлар наза-
рияси ва иқтисодий хатти-ҳаракат» («The Theory of Games and Economic
Behavior») номли китоби нашр этилишидан бошланди. иқтисодиётда,
кишилар Тверски ва канеманга мурожаат қилмасдан, кишилар фақат
шахсий қизиқишларидан келиб чиққан ҳолда ҳаракат қилишлари шарт
эмас деб айтмасларидан олдинроқ ўз фойдаларини максималлаштириш
мақсадидан келиб чиққан ҳолда амал қилишлари кўзда тутилган. Бу
оқилоналикни ўрганиш марказида нооқилоналикни ўрганиш психоло-
гияси қай тарзда намоён этилганлигининг яна бир мисолидир.
Биз компьютер фанлари, психология, иқтисодиёт, сиёсатда ўйинлар
назариясини қўллаш тўғрисида гаплашдик. Халқаро алоқалар соҳасида
ҳам ўйинлар назариясидан кенг фойдаланилади. Биз буни ҳам киссин-
жер ҳақида гаплашганимизда эслаб ўтдик. яна бир миллий сиёсат, ху-
сусан, турли сайлов тизимлари мавжуд. Масалан, исроилда ҳозирги
вақтда шу муаммо устида бош қотирилмоқда.
Ҳуқуқ... Биз тез-тез иқтисодиёт ва ҳуқуқда ҳам ўйинлар назария-
сига тўқнаш келмоқдамиз. Қонунлар кишиларнинг, ҳуқуқбузарларнинг
ҳамда полициянинг хатти-ҳаракатларига қандай таъсир этишини ўрга-
надилар. Буларнинг ҳаммаси ўз ҳаракатлари билан боғлиқ.
Ҳарт: Қоидалар ва уларнинг талқинига қайтамиз. Сиз ким билан
ишлаш ёки сайловларда қандай овоз беришни билиш учун раввинга
мурожаат қилган бўлармидингиз?
Ауманн: Йўқ, бормаган бўлардим, бошқалар ҳам бормаган бўлар-
ди. Лекин яна бир бошқа кишилар, яъни раввиндан шундай саволлар
бўйича маслаҳат сўраган ҳолатлар ҳам бўлган. Бу ерда биз жуда қизиқ
стратегик мувозанатни кўрамиз – ҳар бири учун унга нисбатан бундай
1