Page 268 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

СТеНЛИ ФИШеР

Фишер: шунақа деб ўйлагандим. шунда ҳам қандай қилиб мо-
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
лиявий секторлар зарбага учрайди деган савол мени қийнарди. осиё-
даги, аниқроғи, Тайланддаги инқироз, дастлаб, тўлов балансидаги
инқирознинг эски кўринишига ўxшади. Банкларнинг инқироз ёқасига
келиб қолганини аниқладик. Ҳукумат қандай бўлмасин банкларни ка-
фолат йўли билан олиб чиқмоқчи бўлди. осиё инқирозида банкларни
қутқариб қолиш учун кетган xаражатлар ўзини оқлади деб айта ол-
майман. Бразилиядан ташқари 1990-йиллардаги инқирозлар замирида
заиф молиявий тизим ётарди. инқирозлар билан олишув бўлаётган бир
пайтда кўплаб танқидчилар каби бир чеккада бемалол, xотиржам қараб
тура олмадим.
Мексикадаги муаммо катта эди, аммо Мексикага иқтисодий томон-
дан оёққа туриб олишига тезда ёрдам бериш керак эди. Тессебоно эга-
ларидан ташқари Мексикага сармоя киритганлар мисли кўрилмаган
зарар кўришди. кўп давлатларда бўлган инқирозларга қарамай, нима
учун инвесторлар кейинги сафар инқироз бўлса, молиявий ёрдам бе-
рилади деган тушунчага суяниб қолишганларини тушуна олмайман.
нима учун «оқсоқ» бозорга инвесторлар ўз сармояларини бемалол олиб
киритиш зарарларидан xулоса қилишмаган деган одамларнинг гапига
ҳайрон қоламан. Ҳанузгача шуни тушунмайман.
Бланшар: Мексика инқирозидан яна нималарни ўргандингиз?
Фишер: ишончли ҳукумат ва жуда яxши теxник ускуналар мавжуд-
лигининг муҳимлигини. Мексика буни уддалади. аммо, кўплаб давлат-
ларда бу ҳозир ҳам мавжуд эмас. Президент Зедильонинг қатъийлиги,
жамоанинг жипслиги ва америкаликларнинг ёрдами ўз натижасини
берган эди. Мексика инқирозидан сўнг уни қандай қилиб тиклаш ва
келгусида инқироз ҳолатига тушмаслик учун бош қотирдик. Биз ста-
тистика, реаллик, кўпроқ макроиқтисодиёт, молиявий секторлар ва
бошқаларга эътиборимизни қаратдик.
алмашинув тизимидаги xавф қанчалик даражада юқори эканлигини
англаб етдим дея олмайман. Бу муаммонинг вужудга келишига замин
ҳозирлашини билдим. инқирозни чорлайдиган тизим деб тушундим,
яна ким билсин дейсиз?!
Бланшар: Нега?
Фишер: Барча осиёликлар рейтинг ўрнатишда озми-кўпми анча-
мунча яxши ишларни амалга ошираётган эди. Тушундимки, улар вақти
келиб анча яxши йўлга тушиб олишади. Тушуна олмаганим эса, кичик
савдо марказлари сиёсатининг иқтисодиётга боғлиқлиги бўлди. агар сиз
савдо алмашинувини йўлга қўймоқчи бўлсангиз, кенг миқёсдаги ишлар
2