Page 44 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

МИЛТОН ФРИДМАН

тетида ўргандим, кейинроқ, кейнсчилик инқилобидан сўнг ҳамма нар-
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
са солиқ ва харажатлар ёрдамида тузилиб, фискал сиёсатга бирлашди.
шунинг учун мен «инфляцияни тўхтатиш учун солиқ даражаси қандай
бўлиши керак» деган саволга жавоб топишга ҳаракат қилдим. етарли-
ча кучли пул-кредит сиёсатида тўпланаётган солиқларнинг ҳеч қандай
миқдори вазиятни ўзгартиришга қодир эмасди. Савол нотўғри қўйилган
экан. аслида, «бизга қандай пул-кредит сиёсати керак» деган саволга
жавоб топиш керак эди. Бу ўша даврга хос фикрлаш натижаси эди.
Тейлор: Бу воқеа сиз 1942 йил «American Economic Review» учун
инфляцион узилиш тўғрисида мақола ёзганингизда юз берган. Чика-
года ўрганган асосий монетар назарияга яна қачон қайтдингиз?
Фридман: Ёзувларимга кўра, 1953 йилда бу мақоланинг янги вари-
антини «Essays in Positive Economics»да чоп эттириш даврида. Мен унга
пулга бағишланган бўлим ҳамда дастлабки мақолам бу бўлимсиз тўлиқ
бўлмаслиги тўғрисида иқтибос (ҳавола) қўшдим. Эҳтимол, бу мен пул
аҳамиятли эканлигини бирдан тушунишим ёки кимдир буни тушуни-
шимга ёрдам бергунга қадар юз бергандир. Ҳозир эслай олмайман.

ФИСкАЛ ВА ПУЛ-кРЕДИТ СИёСАТИ қОИДАЛАРИ
Тейлор: Барқарор сиёсат бўйича илк бор ёзган икки ишингиз
тўғрисида сўзлаб бера оласизми? Улардан бири фискал сиёсат қоида-
ларига бағишланиб, албатта пул масаласига тааллуқли эди. Иккин-
чисида эса сиз пул массасининг ортиш қоидаларига урғу бергансиз.
Фридман: албатта. Мен бу ишларни ёзган пайтда пул муҳим, лекин
пул миқдори даврга қарши ҳаракатда бўлиши – иқтисодий тушиш дав-
рида ошиши ўсиш даврида қисқариши керак деб ҳисоблардим. Солиқ
ва харажатлар учун қоидалар дефицит бўлиб, давр мобайнида ортиқча
харажатларга қарамай, ўртача даражада мувозанатли бюджетга эга бў-
лиш имконини бериб, пул миқдорини автоматик тарзда тўғри тартибга
солиши мумкин эди.
Мен пулнинг роли ҳамда пул массаси ва пулли даромад ўртасида-
ги боғлиқликнинг статистик таҳлили билан шуғулланганман. ниҳоят,
ҳамма нарса жуда мураккаб ва фискал сиёсатдан хавотирланиш ўрин-
сиз, эътиборни пул таклифини доимий оширишни қўллаб-қувватлашга
қаратиш керак деган хулосага келдим. Бундай хулоса эмпирик далил-
нинг натижаси ҳисобланади деган фикрдаман.
Тейлор: Бюджетдаги танқислик ва ортиқча пуллар ҳамда пул
массасининг ўзгариши, шунингдек, пул мультипликаторининг ўзга-
ришлари ўртасидаги ўзаро алоқа унча кучли эмас деган далил бунга
сабаб бўлмаганми?