Page 39 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

МИЛТОН ФРИДМАН

Мана шунинг учун мен бу муаммо иқтисодий кўринишга эга – чек-
ловлар доирасида максималлаштириш деяпман.
Энди бошқа савол туғилади: битта катта ёки иккита кичикроқ ҳарбий
самолёт керакми?
Тейлор: Балки мунтазам синовлар мавзуси устидаги ишингиз
тўғрисида гапириб берарсиз? Сиз бунга қандай эришдингиз?
Фридман: аллен Уоллис ўзининг «Journal of the American Statistical
Association» учун мақоласида бу ҳақда фикрларини баён этган. Бир
куни офисга келди ва бироз аввал синов отишмаларини кузатиш ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
учун ташриф буюрган ҲДк (ҳарбий денгиз кучлари) капитани билан
суҳбатлашганини айтди. капитан: «статистлар доимо кўп миқдорда ўқ
отишга мажбурлар, лекин мен синовлар тугашидан аввал ҳам қайси ўқ
нишонга тўғри текканини биламан», – дейди. «У маълум маънода ҳақ»,
– деди Уоллис. Биз унинг фикрини маъқуллаб, бу вазифани ҳал этиш
устида ўйлай бошладик. Мен, унда самарали тўхтатиш қоидаси мавжуд-
лигида камроқ танлов асосида хатонинг шундай эҳтимолий даражасига
эришишни кўрсата олишим мумкин бўлган мисол ўйлаб топдим.
Бизга математика соҳасидаги билим, шунингдек, бундай ҳисоб-ки-
тобларни амалга ошириш учун вақт етишмаслигини яхши тушунардик,
шунинг учун ташқаридан мутахассисларни излай бошладик. Лекин биз
муаммони шундай ифодаладикки, ҳатто статистика бўйича мутахас-
сислар ҳам уни ҳал этишга киришмас эдилар. Биз: «Тўғри янада кучли
мезонга нисбатан катта қувватга эга мезонни қандай яратишни била-
миз», – дедик. шу тариқа, статистиклар ҳеч нима қилмоқчи эмасдилар.
Биз эса абраҳам вальд билан гаплашиб кўришга қарор қилдик, лекин
у ҳам дастлаб рози бўлмади. Эртаси куни у қўнғироқ қилиб, биз ҳақ
эканимиз, буни қандай амалга ошириш ва жавобни биламан деди.
Тейлор: Бу муҳим кашфиёт туфайли бошқа натижаларга ҳам
эришилди. Сиз баъзи ҳолатларда бўлса ҳам бу кашфиёт иш бераёт-
ганини кўрсатиш учун кичикроқ сонли мисолни ишлаб чиқдингиз,
шундайми?
Фридман: Жуда оддий мисол, мен ҳатто бу мисол қандай кўриниш-
га эга эканлигини эслай олмайман. кейинги вазифаларимиздан бири
ҲДкга танланган текширув бўйича маслаҳат бериш эди. шу тариқа, бу
ишланмалардан фойдаланган ҳолда танланган текширув дастурларини
мунтазам таҳлил киритган ҳолда кучайтирдик.
Мен шуғулланган муҳим муаммолардан бири бомбардимончи ёки
қирувчи самолётга зенит қуролидан отишда қўлланилувчи масофадан
портлатувчилар бўлган. Портлаш пайтида хатога йўл қўймаслик учун