Page 77 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

ПОЛ ЭНТОНИ САМУЭЛьСОН

кейин мамлакатни иқтисодий инқироз кутмоқда деб тасдиқлаган
эдилар. Бироқ, Элвин Ҳансен ва Самнер Сличтер бунга қўшилмаган
эди. Нима учун кўплаб иқтисодчилар урушдан кейин мамлакатда
иқтисодий вазиятнинг ёмонлашишини кутган?
Самуэльсон: Мен хатога йўл қўйишни ёмон кўришимни бир неча
марта айтиб ўтдим. Бироқ, ҳамма хатолардан ҳам қутулиб бўлмайди.
Хато фикр тарафида турадиганларни эса умуман тушунолмайман.
Ўзимнинг илк ишларимни синчиклаб ўрганишга жуда эрта кириш-
ганман. одам ўз хатоларидан кўп нарсани ўрганиши мумкин, бироқ ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
ғалабаларидан эсанкираб қолади. 1945 йилнинг сентябрига келиб, катта
ҳажмдаги жамғармалар мавжудлигига қарамай, мамлакат учун жиддий
ва узоқ давом этувчи пасайиш хавф туғдирмади. ва ҳар қандай қулай
вазиятда мен ўзимнинг истиқболимда йўл қўйган аввалги хатоларим-
дан хулоса чиқаришга уринар эдим.
Ҳансен узоқни кўра оладиган ва урушдан кейинги истеъмол ўсиши-
ни олдиндан билган бўлишига қарамай, айнан унинг асарлари – кейн-
снинг инвесторлаш учун имкониятларни қисқартириш ҳақидаги асар-
лари – менинг замондошларим урушдан кейинги депрессиянинг пайдо
бўлишини тахмин қилганлар. Ҳансен ва Сличтердан фарқли равишда,
Феллер ва войтинский вазиятга тўғри баҳо бера олишди: уруш пайтида
йиғилган жамғармалар, ресурсларни меъёрлаштириш ҳамда қулайлик
ва мўл-кўлликка бўлган қониқарсиз интилиш ва, ниҳоят, бензин – ушбу
омилларнинг ҳаммаси уруш эҳтиёжлари шароитларида эмас, балки тинч
иқтисодиётда тўлиқ бандлик билан ишлай бошладилар. шундай фикр
борлигини билар эдим, бироқ унинг яшаш қобилиятига баҳо бера олма-
дим. Эски мактабнинг кўплаб иқтисодчилари 1946 йили иқтисодиётда
тўлиқ бандлик кузатилишини тахмин қилишган. агар шу фикр ортида
Сэя қонунига бўлган сўзсиз ишонч турганида эди, уларнинг фикри мен
учун етарли даражада ишонарли бўлмаган бўлар эди.
Самуэльсон томонидан 1940 йилда йўл қўйилган яна бир хатони
қайд этмоқчи эдим. Мен бозорда мувозанатга эришиш учун реал фо-
изли ставка 3 % ва ундан паст бўлиши керак деган фикрни айтдим. Бу
жуда катта хато эди ва у бандлик даражасига нисбатан янглишганлигим
туфайли содир бўлди. Бу масалада ўз фикримдан воз кечишим учун эса
менинг ўжарлигим халақит берди.
Барнетт: Сиз Президент Жон Кеннедининг бош маслаҳатчила-
ридан бири бўлгансиз. Бугунги кунда ўз таклифларининг асосланган-
лигини исбот қилишга уринаётган иккала партиянинг ҳам сиёсат-
чилари, кўпинча, Кеннедининг иқтисодий сиёсатига таянадилар.