Page 456 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
oqibatida korxonaning bankrotlikka uchrash ehtimoli vujudga keladi.
Joriy likvidli aktivlar<Zararning miqdori≤Xususiy kapital (3)
Tavakkalchilikni baholashda koeffitsiyentlardan foydalanish
mumkin. Sof foydaga, joriy likvidli mablag‘larga va xususiy kapitalga
nisbatan tavakkalchilik koeffitsiyentlarini hisoblash mumkin:

K = ZM/SF (4), K = ZM/JLM (5), K = ZM/XK (6).
xk
sf
jlm
Bu yerda, Ksf, Kjlm, Kxk – sof foydaga, joriy likvidli mablag‘larga va
xususiy kapitalga nisbatan tavakkalchilik koeffitsiyentlaridir;
ZM – ko‘rilgan zararning miqdori, so‘m;
SF – subyektning sof foydasi, so‘m;
JLM – korxonaning joriy likvidli mablag‘lari, so‘m;
XK – korxonaning xususiy kapitali, so‘m.
Tavakkalchilik koeffitsiyentlarini hisoblashda quyidagi holatlarga
eʼtiborni qaratish kerak. Agar sof foydaga nisbatan hisoblangan tavak-

kalchilik koeffitsiyenti birdan ortib ketsa, ko‘rilgan zarar yo‘l qo‘yili-
shi mumkin bo‘lgan darajadan ortib, jiddiy zarar tug‘diradigan tavak-
kalchilikka aylanganini bildiradi va zararni miqdorini korxonaning
joriy likvidli mablag‘lariga nisbatan solishtirish zaruriyati tug‘iladi.
Joriy likvidli mablag‘larga nisbatan hisoblangan tavakkalchilik
koeffitsiyenti birdan ortib ketganda esa, tavakkalchilik darajasi
korxona uchun o‘ta xavfli ekanligidan darak beradi va zarar miqdorini

xususiy kapital bilan solishtirish zaruriyati tug‘iladi. Har uchala
formulada ham tavakkalchilik koeffitsiyentlari birdan kichik yoki
teng (Kt≤1) bo‘lsagina hisoblanayotgan tavakkalchilik mezoniga mos
keladi.
Korxona qancha katta kapitalga egalik qilsa, ishlab chiqarish
samaradorligi, rentabellik darajasi va joriy aktivlar likvidligi yuqori
bo‘lsa, uning tavakkalchilikka taʼsiri shuncha kam bo‘ladi va tadbirkor
tavakkalchilik vaziyatlarida qo‘rqmasdan masalalarni hal qilishi
mumkin.

Tavakkalchilikni baholash har bir tadbirkorning aql-idrokiga
bog‘liq. Konservativ toifadagi tadbirkorlar, odatda, yangiliklarga
ko‘p intilmasdan, mumkin bo‘lgan har qanday tavakkalchilikdan
qochish ga harakat qiladilar. Boshqa toifadagi tadbirkorlar esa agar

455