Page 460 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Tavakkalchilikni boshqalarga o‘tkazishning ikki tomon uchun ham
foydali sabablari mavjud:
1. Tavakkalchilikni o‘ziga olishda ko‘rilishi mumkin bo‘lgan
zararlarning miqdori tavakkalchilikni o‘tkazishdagiga nisbatan ko‘p
bo‘lishi mumkin.

2. Tavakkalchilik o‘tkaziladigan tashqi subyekt xatarlarni
kamaytirishning samarali usullarini bilishi va ko‘proq imkoniyatlarga
ega bo‘lishi mumkin.
3. Tavakkalchilikni o‘tkazuvchi maʼlum to‘lov evaziga ehtimol
tutilgan zararlardan o‘zini himoyalashga erishsa, tavakkalchilikni
oluvchi o‘tkazuvchilar badali hisobidan daromad ko‘rish imkoniyatiga
ega bo‘ladi.
Tavakkalchilikni o‘tkazishning quyidagi shakllari uchraydi:
1. Qurilish shartnomalari – bunday shartnomani tuzish orqali

tadbirkor turli obyektlarni qurish bilan bog‘liq bo‘lgan barcha
tavakkalchilikni qurilish firmasining bo‘yniga o‘tkazadi.
2. Yuklarni asrash va jo‘natish shartnomasini imzolash orqali
tadbirkor mahsulotlarni tashish va asrash davrida yuz berishi mumkin
bo‘lgan yo‘qotishlar va buzilishlar bo‘yicha xatarni maʼlum to‘lov
evaziga transport kompaniyasining zimmasiga o‘tkazadi.
3. Sotish, xizmat ko‘rsatish va taʼminlash shartnomasi tadbirkorga

tovar va xizmatlarni tarqatish bilan bog‘liq tavakkalchilik xatarlarini
distribyutorlar zimmasiga o‘tkazish orqali, ehtimol tutilgan
yo‘qotishlarni kamaytirishga imkon yaratadi. Bu yo‘l bilan subyekt
isteʼmolchi sifatida asosiy vositalar va asbob-uskunalarning buzilishi,
ishdan chiqishi xatarlarini kafolat muddati davomida ularni ishlab
chiqargan yoki sotgan kompaniyaning zimmasiga o‘tkazadi.
4. Ijara – tavakkalchilikni o‘tkazishning keng qo‘llaniladigan
usullaridan biri. Keyingi paytlarda keng tarqalayotgan ijara turlaridan
biri moliyaviy ijara yoki lizingdir. Ijaraga beruvchi o‘z mulkini maʼlum

bir davr oralig‘iga ijaraga berib, uning saqlanishi va ishlatilishi bilan
bog‘liq tavakkalchilikni ijaraga oluvchining zimmasiga o‘tkazadi.
5. Faktoring – debitor qarz majburiyatini faktor vositachiga
o‘tkazayotgan subyektning qarz undirish tavakkalchiligini kamaytirish

459