Page 470 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
D, E–ayni vaqtdagi kompaniyaning aksionerlik kapitali va qarz
maj buriyatlariga mos ravishdagi mavjud bozor qiymati;
V = (D + E)-firmaning umumiy bozor qiymati.
Firmaning umumiy bozor qiymati kompaniyaning to‘liq
kapitallashuviga teng qiymatni o‘zida aks ettiradi. Kompaniyaning

to‘liq kapitallashuvi – bu uning bozor kapitallashuvi (aksiyalarning
bozor narxining muomaladagi aksiyalar soniga ko‘paytmasi) va
umumiy qarzining yig‘indisi hisoblanadi. WACCni hisoblashda faqat
uzoq muddatli qarzlar inobatga olinadi. Kredit liniyalari bo‘yicha
qisqa muddatli qarzlar va boshqalar aylanma kapitali sifatida qabul
qilinadi. Foizsiz qarz majburiyatlari (masalan, kreditorlik qarzdorlik)
ham WACCni hisob-kitob qilishda eʼtiborga olinmaydi. Istiqbolli
reja va dasturlarning aniqligini oshirish va ularni haqqoniyligini
taʼminlash uchun amaliyotda kapital tuzilmasining o‘zgarishini

inobatga olgan holda, har bir davr oralig‘i (chorak) uchun WACC
qiymatini aniqlash tavsiya etiladi, ammo ko‘pchilik vaziyatlarda
bashorat qilinayotgan butun bir davr uchun WACCning bitta qiy-
matidan foydalaniladi. Bundan tashqari, qiymatni aniqlashda
tahlilchilar kapitalning joriy tuzilmasini emas, balki kapitalning
meʼyoriy (maqsadli) tuzilmasiga qarab ish ko‘rishni afzal ko‘radilar,
chunki maʼlum bir aniq vaqtdagi kapital tarkibi kompaniyaning

butun hayoti davomida kutilayotgan natijaga hamisha ham to‘g‘ri
kelavermaydi.
Tashqi manbalardan kapitalni jalb qilish xarajatlarini baholash
(qarzdorlik bo‘yicha joriy foiz stavkasi) quyidagi:
• qatʼiy yoki o‘zgaruvchan foiz stavkasiga ega bo‘lgan investitsion
sinfga mansub bo‘lgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri qarzlar;
• investitsion sinf darajasidan past bo‘lgan qarzlar (“tashlandiq”
obligatsiyalar);
• subsidiyalangan qarzlar (masalan, daromad keltiruvchi sanoat

obligatsiyalari);
• chet el valyutasidagi qarzlar;
• lizing (moliyaviy va operatsion);
• to‘g‘ridan-to‘g‘ri imtiyozli aksiyalar kabi moliyalashtirish

469