Page 471 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
vositalari bilan bog‘liq bo‘lgan muqobil bozor xarajatlarini baholashni
o‘zida aks ettiradi.
Bundan tashqari, agar baholanayotgan kompaniyada korxona
ishchi va xizmatchilariga taqdim etilgan aksiyalar bo‘yicha opsionlar
bajarilmagan bo‘lsa, mazkur bajarilmagan opsionlar summasi ham

kapitalga o‘rtacha tortilgan xarajatlarni hisoblashda eʼtiborga olini-
shi lozim.
McKinsey ekspertlari xususiy kapitalni jalb qilish borasidagi
xarajatlarni baholash uchun uzoq muddatli aktivlarni baholash
modeli CAPM (Capital Asset Pricing Model)dan foydalanishni tavsiya
qiladilar. Ushbu modelga ko‘ra, xususiy kapitalni jalb qilish xarajatlari
qu yidagi formula yordamida hisoblanadi:
r = r + β* (r – r ) (8)
f
m
f
e
Bu yerda:
r – tavakkalchiliksiz foiz stavkasi;
f
β – bozor daromadliligi va aksiyalarning daromadliligi o‘rtasidagi
bog‘liqlikni aks ettiruvchi koeffitsiyent;
r – r –tavakkalchilik uchun mukofot;
m
f
r – bozor portfelining kutilayotgan daromadliligi.
m
Tavakkalchiliksiz foiz stavkasi sifatida tahlilchilar ko‘pincha, uzoq
muddatli davlat obligatsiyalari bo‘yicha foiz stavkasidan foydalanish-

ni tavsiya qiladilar. A. Damodaran “What is risk free rate A Search
for the Basic Building Block” (2008) kitobida tavakkalchiliksiz foiz
stavkasi quyidagi ikkita shartga javob berishi lozimligini taʼkidlaydi.
Birinchidan u defolt tavakkalchiligidan holi bo‘lishi, ikkinchidan
esa boshqa tavakkalchilik tavsifiga ega bo‘lgan aktivlarga olingan
daromadlarni qayta investitsiya qilish borasida tavakkalchilikka
ega bo‘lmasligi kerak. Gretsiya, Portugaliya kabi davlatlardan farqli
o‘laroq, defolt xavfi mavjud bo‘lmagan Germaniya, Fransiya kabi
mamlakatlarning davlat obligatsiyalari defolt tavakkalchiligiga moyil

emas. A. Damodaran uzoq muddatli davlat obligatsiyalari bo‘yicha
daromadlilikni prognozlash davriga mos keluvchi muddatdan kelib
chiqqan holda hisob-kitob qilishni taklif qiladi. WACC modelining
asosiy o‘lchamlarini yetuklik davrida bo‘lgan kompaniyalar uchun

470