Page 473 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Har bir tavakkalchilik turi uchun mukofot qiymati 0 foizdan
5 foiz oralig‘ida bo‘lib, uning qiymati ekspertli baholashlar
natijasida aniqlanadi. Kapital xarajatlarini aniqlashda – innovatsion
kompaniyaning hayotiylik sikli davomida ularning pasayib boruvchi
dinamikasi muhim holat hisoblanadi. Loyihaga yo‘naltirilayotgan

dastlabki investitsiyalarning tavakkalchilik darajasi konseptual
tadqiqotlar bosqichidan boshlab, innovatsion mahsulot yoki xizmatlarni
yara tishgacha bo‘lgan bosqichlar davomida pasayib boradi. Chunonchi,
yangi mahsulot yoki xizmatlarni yaratish laboratoriya tadqiqotlariga
qaraganda bir muncha qimmat bo‘lgani holda, xarajatlarning asosiy
qismi loyihani yakunlash bosqichiga to‘g‘ri keladi va tavakkalchilik
darajasi bir muncha past bo‘ladi. Loyihani amalga oshirishga sarflangan
xarajatlar, qaytim bera boshlashi bilan, loyiha barqaror daromad
keltiruvchi biznesga aylanib boradi.

11.4. Innovatsion loyihaning samaradorlik
ko‘rsatkichlari
Innovatsion loyihalar samaradorligini baholash juda muhim jara yon
hisoblanib, u o‘z ichiga texnik-iqtisodiy va moliyaviy ko‘rsatkichlarni
tahlil qilish va baholashni qamrab oladi. Innovatsion-investitsiya
loyihalari samaradorligini baholash orqali mablag‘larni samarali

joylashtirish yo‘llarining eng optimalini tanlash mumkin. Har qanday
investitsiya loyihasini baholashning mazmuni bugungi xarajatlarni
loyihadan olinadigan daromadlar oqlaydimi? degan savolga javob
topishdan iboratdir. Biroq, bu savol shunchalik oddiy bo‘lishiga
qaramasdan, agar diqqat bilan ko‘rib chiqilsa, uning ko‘plab qirralari
ochiladiki, baʼzan unga bir xil maʼnodagi javobni topish juda mushkul.
Innovatsion loyihalari samaradorligini baholash usuli – bu turli
obyektlarga (yangi mahsulot va xizmatlarga) uzoq muddatga kapital
mablag‘larni qo‘yishning maqsadga muvofiqligini aniqlash usuli

bo‘lib, bunda qo‘yilgan mablag‘lar kelajakda foyda keltirishi va o‘zini
to‘liq qoplashi ko‘zda tutiladi. Har qanday investitsiya loyihasi, garchi
u ko‘pgina ijobiy tavsiflarga ega bo‘lsada, unga qo‘yilgan mablag‘lar,
yaʼni qilingan investitsiya xarajatlari loyiha mahsuloti (ish, xizmat)

472