Page 557 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida lizing faoliyat ko‘rsatayotgan
korxonalarni texnologik qayta qurollantirish va yangidan barpo
etilayotgan korxonalarni esa ilg‘or texnika va texnologiyalar bilan
jihozlashning muhim dastaklaridan biri hisoblanadi. Aynan shu
sababli ham, lizingning iqtisodiy mohiyatini qarab chiqish va

milliy iqtisodiyot doirasida mazkur iqtisodiy vosita (instrument)
ning rivoj lanishini tahlil etishni zarur, deb hisoblaymiz. Mavjud
ishlar asosida lizingning asosiy afzalliklari va kamchiliklari o‘rganib
chiqildi. O‘zbekistonda, shu jumladan MDH mamlakatlarida lizing
bozorini shakllantirish va rivojlantirishning dolzarbligi birinchi
navbatda, asbob-uskunalar parkining nochor holati (jismoniy va
maʼnaviy eskirgan asbob-uskunalarning yetarlicha katta ulushi,
ulardan foydalanish samaradorligining pastligi, ehtiyot qismlar
bilan taʼminlanmaganlik va hokazo) va ilmiy-texnik taraqqiyot

mahsulotlarini joriy etish hamda asosiy fondlarni yangilash uchun
aylanma mablag‘larning sezilarli darajada yetishmasligi bilan
izohlanadi. Moliyalashtirishning lizing shakli modernizatsiyalash
uchun mablag‘ muammosiga duch kelgan korxona va qo‘yilgan
mablag‘larning qaytarilishining yetarlicha kafolati bo‘lmaganligi
sababli ushbu korxonaga xohlar-xohlamas kredit taqdim etuvchi
bank o‘rtasidagi ziddiyatlarni bartaraf etadi. Lizing operatsiyalari

barcha ishtirokchilar uchun birdek foydalidir: bir tomon bosqichma-
bosqich to‘lab boriluvchi kredit va kerakli asbob-uskunaga ega bo‘lsa,
boshqa bir tomon esa kreditning qaytari lish kafolatiga ega bo‘ladi,
chunki oxirgi to‘lov amalga oshirilgunga qadar lizing obyekti lizing
operatsiyasini moliyalashtirgan bank yoki lizing beruvchining mulki
hisoblanadi.
Venchur kapitalini iqtisodiy taraqqiyotni taʼminlash va investitsion
iqlimni barpo etishning innovatsion shakllaridan biri sifatida eʼtirof
etish mumkin. Jahon tajribasi shundan dalolat beradiki, venchurli

moliyalashtirish milliy xo‘jalikni iqtisodiy rivojlantirishning muhim
manbalaridan biriga aylanib bormoqda. Mazkur tadqiqot doirasida
venchurli moliyalashtirishni amalda qo‘llashning mahalliy va xorij
tajribasi keng o‘rganildi. AQSh, Yevropa mamlakatlari, Yaponiya va

556