Page 94 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
ishlab chiqaruvchilar bilan bir qatorda, ishlab chiqaruvchilar va Va nihoyat, kengaytirilgan innovatsiya jarayoni (diffuziya) yangidan
isteʼmolchilar o‘rtasida ham taqsimlanadi. yan gi innovatsion ishlab chiqaruvchilarning paydo bo‘lishida namo-
Innovatsion jarayonning uchta: yon bo‘ladi, kashfiyotchi ishlab chiqaruvchilar monopoliyasining
• oddiy tashkilot ichida (natural); buzilishi o‘zaro raqobat natijasida ishlab chiqarilgan mahsulotning
• oddiy tashkilotlararo (tovarli); isteʼmol xususiyatlarini yanada takomillashtirish va yaxshilashga

• kengaytirilgan shakllari farqlanadi. yor dam beradi.
Oddiy innovatsion jarayon bitta tashkilotning ichida innovatsiya- Diffuziya – bu qachonlardir o‘zlashtirilgan va foydalanilgan
larning yaratilishi va ulardan foydalanishni o‘z ichiga oladi, mazkur innovatsiyalardan yangicha sharoitda yoki yangi qo‘llash joylarida
holatda innovatsiya bevosita tovar shaklini olmaydi. foydalanilishi va yoyilishidir. Y. Shumpeterning innovatsiyalar
borasidagi nazariyasiga ko‘ra, innovatsiyalarning diffuziyasi

Yangi – novatorning ortidan yuqori foyda olish ilinjida yangiliklarni
Yangilik Yangi mahsulotni Innovatsiya amaliyotga joriy etuvchi imitatorlar sonining kumulyativ ko‘payish
Novatsiya mahsulot o‘zlashtirish (yangi
mahsulotni
Yangi g‘oya (prototip) va ishlab sotish, tarqatish) jarayoni bo‘lib hisoblanadi. Y. Shumpeter yuqori foydaga ega bo‘lishni
chiqarish kutishni, yangiliklarni qabul qilish jarayonlarini harakatlantiruvchi
kuch sifatida baholaydi. Novatorlar va imitatorlar – innovatsion
jarayonning asosiy subyektlari hisoblanadilar (3.2-rasm).

1- faza. Yangi mahsulotni 2- Faza. Yangi mahsulotni
(mahsulot prototipini) tijoratlashtirish (ishlab chiqarish NOVATORLAR IMITATORLAR
yaratish jarayoni va tarqatish) jarayoni

Yangiliklarni o‘zlashtiradilar
Innovatsion jarayon Yangiliklar yaratadilar va joriy qiladilar

3.1-rasm. Innovatsion jarayon fazalari (bosqichlari)
Manba: A.A. Mamatov, T.T. Jo‘rayev, A.N. Erkayev Innovatsion
iqtisodiyot. –T.: 2019, 456 bet. Ilk retsipientlar (“pionerlar”)
Ixtirochilar
• ilmiy-tadqiqot muassasalari • ildam harakat qiluvchilar
• ortda qoluvchilar
Oddiy tashkilotlararo innovatsion jarayonda yangilik (innovatsiya)
oldi-sotdi obyekti sifatida namoyon bo‘ladi. Innovatsionda jarayon-
ning ushbu shakli innovatsiya yaratuvchisi va ishlab chiqaruvchisi- 3.2- rasm. Innovatsion jarayon subyektlari
ning funksiyasini isteʼmolchi funksiyasidan alohida ajralib turishini
anglatadi. Bu o‘rinda tayyorlovchi – korxona ilmiy-tadqiqot Manba: A.A. Mamatov, T.T. Joʼrayev, A.N. Erkayev Innovatsion
institutidan patent sotib olishini misol sifatida keltirishimiz mumkin. iqtisodiyot. –T.: 2019, 456 bet.

93