Page 115 - Phẩm Tam Quốc

công tử Quý Giới trước thời Tần, giao hào hiệp, nuôi môn khách, lập tập

đoàn nhỏ. Hình như Viên Thiệu cũng ngấm ngầm muốn mình được như “Bốn
đại công tử” thời Chiến Quốc. Quá Tần luận của Giả Nghị nói, thời đó ‘Tần
có Mạnh Thường, Triệu có Bình Nguyên, Sở có Xuân Thân, Ngụy có Tín
Lăng, là bốn quân tử, sáng suốt và trung tín, khoan hậu và yêu người, tôn
hiền và trọng sĩ”, đều nổi tiếng thiên hạ, nhất hô bách ứng. Rất nhiều người
đã ngưỡng mộ lối sống đó. Viên Thiệu xuất thân cao quý, là mẫu người tài, là
thiếu niên xinh đẹp, cảm thấy rất có tư cách và rất nên trở thành những công

tử như vậy.
Rất tiếc Viên Thiệu chỉ học được một chút bề ngoài, chưa học được cái
tinh túy bên trong. Có thể mới học được cách tiêu tiền (không tiếc những thứ

quý giá, đất đai màu mỡ), còn thì chưa biết “Minh trí và trung tín, khoan hậu
và yêu người, tôn hiền và trọng sĩ”. Viên Thiệu chơi với người khác theo một
nguyên tắc, “không phải người nổi tiếng, không chơi”. Như vậy là phiến diện
và cũng là muốn ra oai ra vẻ. Viên Thiệu làm như vậy là muốn nói với mọi
người, đại công tử họ Viên không muốn tùy tiện gặp gỡ với bất kỳ loại người
nào (không gặp khách bừa bãi). Đó chẳng phải muốn ra vẻ thì là gì? Điều
quan trọng hơn còn là, Viên Thiệu kết giao với người nổi tiếng là để đề cao

mình, không phải thực lòng muốn sử dụng tài trí của họ. Viên Thiệu luôn coi
mình là người phi phàm, không thừa nhận có người thông minh hơn mình, vì
vậy không dùng nổi những nhân tài thực sự, chỉ cần những người ra vẻ hiểu
biết một chút là được. Đó chính là ra oai. Vì vậy Viên Thiệu có thể vờ “là
người bình thường muốn hiểu biết” nhưng trong lòng không muốn nghe theo

người khác. Đó cũng là nguyên nhân cơ bản, Viên Thiệu “có thể tụ tập người
nhưng không thể dùng người”. Tuân Úc phê phán rất đúng “Thiệu dựa vào cơ
nghiệp, làm người tài giỏi, mong có hư danh, nên chỉ những người ít tài, thích
hư danh mới theo đến” nghĩa là: Viên Thiệu dựa vào vốn liếng tích lũy của
gia tộc, vờ như lễ hiền hạ sĩ, mong có hư danh, vì vậy những kẻ nào chuộng
hư danh mới đến với Thiệu.

Viên Thiệu luôn luôn: ra oai diễn vở, mong cầu hư danh cho ra vẻ, dương
dương tự đắc.

Tào Tháo thì ngược lại, phương châm là: thực sự cầu thị, có tài là dùng,
không hề câu nệ, ai đến cũng nhận. Với tiền đề đó, Tào Tháo đã xử lý thỏa
đáng năm loại quan hệ.

Thứ nhất, danh và thực. Chính sách của Tào Tháo là: danh đến thực về,
thực tế quan trọng hơn.