Page 117 - Phẩm Tam Quốc

chú dẫn Ngụy thư nói, Tao Tháo để Biện thi chọn lấy hai thứ trong số báu

vật, lần nào Biện thị cũng chọn thứ vừa vừa. Tào Tháo hỏi vì sao, Biện thị
nói, chọn thứ quý nhất là tham lam, chọn thứ kém nhát là không thực nên chỉ
chọn thứ vừa vừa. Tháo rất thích thú với câu nói đó. Thực tế, thì sau khi ly dị
với Đinh phu nhân, Tào Tháo bất kể quan niệm thế tục “môn đăng hộ đối”,
khi đó đã lập Biện thị làm vợ, e đó cũng là quan niệm thiết thực. Đúng, Biện
thị xuất thân ti tiện, nhung là người tài đức vẹn toàn, vậy, còn gì phải chọn
lấy con nhà danh môn?

Thứ hai, là đức và tài. Chính sách của Tào Tháo: đức tài đầy đủ, có tài là
dùng.

Tào Tháo có ý thức của người bình dân và tinh thần thiết thực, nên, khi
tuyển chọn cất nhắc nhân tài, Tào Tháo không giống như Viên Thiệu “không
nổi tiếng, không cho gặp” hoặc giống chủ trương của một số người nào đó
“Phải là hiền sĩ thì mới dùng”. Tào Tháo cần những người có thể mạnh dạn

giúp mình bình trị thiên hạ. Vì vậy, trước sau ba lần vào những năm Kiến An
thứ XV (năm 210), Kiến An năm thứ XIX (năm 214), Tào Tháo ban bố “cầu
hiền lệnh”, xác định rõ chính sách nhân tài “có tài là dùng”. Tào Tháo nói,
lúc này thiên hạ chưa định là lúc rất cần người tài (đây là lúc cầu hiền cấp
bách), vì vậy chỉ cần nói biết làm hay không biết làm, không thể cứ bới lông
tìm vết, đòi hòi quá nhiều. Nếu nhất định cứ yêu cầu đạo đức phẩm chất phải

đầy đủ, thập toàn thập mỹ, thì làm sao Tề Hoàn công có thể hoàn thành
nghiệp bá? Cao hoàng đế sao có thể lập nên Đại Hán? Cho nên, chỉ cần là
nhân tài, có “thuật trị quốc dùng binh” thì dù là danh tiếng không tốt (danh
tiếng ô nhục), làm điều khiến mọi người chê cười (hành vi bị chê cười), thậm
chí là “bất nhân bất hiếu”, mong mọi người cứ tiến cử, đáng thế nào sẽ dùng
thế ấy (ta được và sẽ dùng).

“Cầu hiền lệnh” của Tào Tháo là một sự kiện lớn trong lịch sử Trung
Quốc. Nó thay đổi cách dùng người của đế quốc (chế độ sát cử thời Lưỡng
Hán rời khỏi vũ đài lịch sử, thay thế bằng chế độ tiến cử thời Ngụy Tấn, đến
Tùy Đường lại thay bằng chế độ khoa cử) và cũng là vấn đề lý luận quan

trọng khiến mọi người tranh luận trong một thời gian dài, tức là quan hệ giữa
đức và tài. Điều lý tưởng nhất, đương nhiên là đức tài đầy đủ. Nhưng, một
khi đức và tài chưa có đủ thì cái nào là tay gấu, cái nào là vây cá? Cách làm
truyền thống là lấy đức không lấy tài, ít ra thì đức trước tài sau, nhưng Tào
Tháo lại nói rõ “có tài là dùng”. Thế nào là “có tài thì dùng”, tức là chỉ cần có
tài là được, đức có thể chưa, thậm chí là “bất nhân bất hiếu” cũng chẳng sao.