Page 125 - Phẩm Tam Quốc

“người có chí phải tìm chủ, xuất mưu lập kế tạo nên công danh. Viên công,

học như Chu công với hạ sĩ, nhưng chưa biết cơ dùng người. Đa đoan không
có điểm chính, mưu hay không dám quyết, muốn cùng nhau định thiên hạ,
nhưng không thành, lập nên nghiệp bá cũng rất khó!” Vậy nên rời khỏi Viên
Thiệu đến với Tào Tháo. Tào Tháo có buổi trò chuyện với Quách Gia, nội
dung là “Bàn chuyện thiên hạ”, cả hai bên đều rất vui. Tào Tháo nói: “Khiến
ta thành đại nghiệp là nhờ những người thế này”. Từ chỗ Tào Tháo ra, Quách
Gia tỏ vẻ hết sức vui mừng: “đúng là chủ của ta”. Năm đó, Quách Gia mới

hai mươi bảy tuổi.
Lời Quách Gia bao gồm ba ý. Thứ nhất, một người thông minh, nhất là
một người chuẩn bị để thành mưu sĩ, nhất định phải tìm cho mình một ông

chủ tốt (người có chí phải tìm chủ). Thứ hai, Viên Thiệu không phải chủ tốt,
vì không biết dùng người. Viên Thiệu không phải không hiểu tầm quan trọng
của nhân tài và đã từng học Chu công “một lần gọi ba lần túm tóc, một bữa
ăn ba lần nhè cơm”. Nhưng Viên Thiệu chỉ học được cái bề ngoài (học như
Chu công với hạ sĩ), chưa học được điều cốt lõi (chưa biết cơ dùng người).
Bản thân Thiệu không phải là thống soái của tài, nghĩ nhiều nhưng không
quyết đoán (mưu hay, không quyết), theo Thiệu sẽ không có tiền đồ (cùng

nhau định thiên hạ thì không thành, lập nên nghiệp bá cũng rất khó). Sự thực
chứng minh lời dự đoán của Quách Gia là không sai. Viên Thiệu tuy tụ tập
được không ít nhân tài, nhưng kết quả thì người đi đã đi, người tan đã tan,
người chết đã chết, người phản đã phản. Mấy người còn lại thì chia rẽ, phái
ủng hộ Viên Đàm, phái ủng hộ Viên Thượng, hoạ nạn gần kề, tàn sát lẫn

nhau, cuối cùng là hết.
Còn ý thứ ba của Quách Gia, không nói ai cũng biết: Tào Tháo là ông chủ
tốt (đúng là chủ của ta). Vì vậy, phải bỏ Viên về Tào.

Vậy, vì sao Tào Tháo lại là ông chủ tốt?

Thứ nhất, là “biết dùng người, có tài là dùng”. Khi đánh giá đạo dùng
người của Tào Tháo, Tam quốc chí nói gọn thành mười sáu chữ: “Dùng
người đúng tài đúng chỗ, tính toán đều khác lạ, cho qua sai sót cũ”. Gọi là
“Tính toán đều khác lạ, cho qua sai sót cũ”, là “chiêu hiền nạp phản, bỏ qua
hiềm khích” đã nói ở tập trước; biết người biết tài, có tài là dùng. Có tài là
dùng thì đúng như lời Tuân Úc, Quách Gia đánh giá về đạo dùng người của
Tào Tháo. Tuân Úc nói “sáng suốt không câu nệ, có tài là dùng”; Quách Gia

nói “có tài là dùng, không hỏi điều khác”, cùng nghĩa với lời nói của Trần
Thọ. “Có tài là dùng” là rất quan trọng. Bời vì, “Biết người dùng đúng” bao