Page 126 - Phẩm Tam Quốc

gồm ba nội dung: biết ai là nhân tài, biết họ có tài về mặt nào, thuộc loại hình

gì, biết phải để họ ở vị trí nào là thích hợp nhất. Cũng tức là nói, biết người
dùng đúng, một là phải biết, hai phải dùng cho đúng. Tào Tháo đã làm được
việc đó. Như Thôi Diễm, Mao Giới đều là thanh liêm chính phái, Tào Tháo
để tuyển chọn quan lại; Tảo Chi, Nhiệm Tuấn là những người chịu thương
chịu khó, chịu điều oán trách, Tào Tháo để họ trông coi đồn điền. Về điểm
này thì ngay như Hồng Mại một người triều Tống không mấy tình cảm với
Tào Tháo cũng phải đánh giá cao, nói là “Trí thì làm quan, quyền thì phân

quận, không to không nhỏ, ai cũng xứng với chức của mình” (Dung trai tùy
bút), hơn nữa, từ đây có thể rút ra kết luận: Tào Tháo thành công, quyết
không phải là ngẫu nhiên hay may mắn (Tháo có những thành công, quyết
không phải do may mắn).

Thứ hai, là “Thành tâm giữ tín, dùng người tin tưởng”. Đây vốn là nguyên
tắc để dùng người, trong lịch sử, những người biết dùng người thường làm
như vậy. Đối với Tào Tháo, điều này lại càng quan trọng. Trước hết, Tào
Tháo sống trong thời loạn. Vào thời loạn, lòng người thường dao động, đạo
đức suy đồi, giữa người và người không còn thành ý và sự tín nhiệm. Nói như
Tào Tháo “đáng buồn vì trên dưới nghi ngờ lẫn nhau”. Thêm vào đó, địa vị

của Tào Tháo khá đặc biệt. Nói như Chu Du thì vai trò của Tào Tháo “danh
là Hán tướng, thực là Hán tặc”. Bất kể Tào Tháo nghĩ thế nào, nhưng thời đó,
nhiều người cho là vậy, sự thật thì việc “tụ người” của Tào Tháo, e phần lớn
là để thực hiện dã tâm cá nhân. “Vai trò hai mặt” đó thực có lợi, Tào Tháo có
thể lợi dụng danh nghĩa chính phủ trung ương, và quan chức để thu nạp nhiều

nhân tài; nhưng cũng có chỗ bất lợi, ngay như Tào Tháo cũng không phân
biệt được rõ ràng, những nhân tài đó cuối cùng là ai. Trách sao khỏi có điều
nghi ngờ. Thứ nữa, trận doanh của Tào Tháo rộng lớn, phức tạp. Gồm những
người cũ của chính phủ trung ương, có người sau này do Tào Tháo tuyển
chọn, còn có người do quan viên triều đình tiến cử sử dụng, có cả những
người chiêu hàng nạp phản từ phía địch, không phải đội ngũ thuần nhất của
riêng ai. Trong số người đó, cũng không tránh khỏi có sự nghi ngờ. Tóm lại,
ở chỗ Tào Tháo còn nhiều nghi vấn.

Trong tình trạng đó, thành tâm và tín nhiệm có tầm quan trọng đặc biệt. Là
người lãnh đạo, Tào Tháo dù thực bụng hay giả dối, nhưng biểu hiện ra bên

ngoài phải là thành tâm và tín nhiệm. Tào Tháo khoan dung với Trương Tú,
Ngụy Chủng, Tất Kham – những kẻ từng phản lại mình, coi như đã tuyên bố
với người thiên hạ rằng, Tào Tháo ta thành tâm thành ý, đầy lòng tín nhiệm,
dù đã bị người lừa dối, nhưng đã không oán không thù, xin các vị cứ yên tâm